Burgemeester op kandidatenlijst VVD, kan dat?

Het feit dat de huidige burgemeester van de gemeente Mill en Sint Hubert, Antoine Walraven, op de lokale kieslijst staat van de VVD en wethouder wil worden in de nieuwe gemeente Land van Cuijk, waar zijn gemeente per 1 januari 2022 in opgaat, doet sommige wenkbrauwen fronzen. Politisering van het burgemeestersambt, vindt de één. Een gewenste versteviging van de raad, vindt de ander.

Stoer
Walraven staat op plaats 30 van de kandidatenlijst van de VVD in Land van Cuijk. Geen verkiesbare plaats, zou je denken, maar de afzwaaiend burgemeester is natuurlijk geen onbekende figuur in de gemeente. Een voormalig burgemeester als raadslid in de nieuwe gemeente of zelfs wethouder in een college met de nieuwe burgemeester. Is dat niet problematisch? Nee, vindt Geerten Boogaard, hoogleraar decentrale overheden in Leiden. ‘Dat is goed voor de statuur van de raad. Ik vind het eigenlijk wel stoer van hem. Hij blijft zijn gemeente dienen, laat het oordeel aan de kiezer en is ook beschikbaar als wethouder. Er zijn burgemeesters die daarop neerkijken.’

Gevaarlijk gremium
Een probleem voor zijn gezag en onafhankelijkheid ziet Boogaard niet. ‘De herindelingsverkiezingen zijn op 24 november. Het is dus maar voor een korte periode. Als er een probleem is in een concreet dossier kan hij zich laten vervangen door de locoburgemeester. Walraven voelt zich niet te goed om op de kandidatenlijst te staan en zorgt bij een verkiezingen voor een versteviging van de positie van de raad.’ Het komt vaker voor dat oud-wethouders doorgaan als raadslid. ‘De raad wordt dan een gevaarlijk gremium, een oud-wethouder weet bijvoorbeeld dat de post "onvoorzien" te hoog wordt ingeschat. Dat is waar de raad voor is.’

Niet te paniekerig
Boogaard zou het niet heel chique vinden als Walraven in de raad gaat zitten en vervolgens misbruik zou maken van de informatie die hij heeft. ‘Dat zou ook het belang van de nieuwe gemeente schaden, omdat de burgemeester dan niet meer goed functioneert. Als hij optreedt voor zijn oude gemeente, moet hij dat in alle openbaarheid zichtbaar maken. Ik vind dit een mooie investering in de nieuwe gemeente.’ Natuurlijk moet Walraven wel prudent omgaan met de huidige situatie. ‘Als hij zijn functie niet meer kan vervullen, moet hij terugtreden. Je kunt niet kroegen sluiten en dan op campagne pleiten om de kroegen open te houden. Dat zou een beetje raar zijn. Verder zou ik zeggen dat dit zijn burgemeesterschap niet schaadt. We moeten hier niet te paniekerig over doen.’

Ambt geschaad
Het Nederlands Genootschap van Burgemeester (NGB) laat desgevraagd weten geen mening te hebben over de keuze van Walraven. ‘Dit is aan de burgemeester en de politiek zelf’, aldus directeur Hilde Westera. Maar John Bijl, directeur van het Periklesinstituut, denkt daar anders over. ‘Walraven politiseert het burgemeestersambt. Hij staat immers boven de partijen en is verantwoordelijk voor het organiseren van de politieke besluitvorming, niet voor het voeren ervan. Als hij een politiek profiel krijgt, staat zijn onafhankelijkheid onder druk. Je moet als burgemeester ten allen tijde terughoudend zijn om jouw politieke affiliatie te laten zien. Deze is wel heel erg lomp naar voren gebracht. Hij heeft het ambt als geheel geschaad.’

Vals gezag
Er is nog een tweede kant aan de zaak, aldus Bijl. Walraven heeft acht jaar lang een positie gehad met gezag en invloed. ‘Hij heeft zaken die boven de politiek staan in goede banen geleid. Zulk gezag blijft aan een persoon kleven. Of hij nou raadslid of wethouder wordt, hij zal altijd spreken met het gezag van een voormalig burgemeester. Dat vind ik niet netjes. Ik noem dat vals gezag.’ Straks bestaat er het risico dat mensen denken dat een opmerking die hoort bij zijn VVD-achtergrond van de burgemeester komt en er ‘dus wel iets in zal zitten’. ‘Ik vind dat een beetje misbruik maken van de positie en ik sluit niet uit dat hij dit zelf onderschat.’

Afkoelingsperiode
De kritiek van Bijl viel Walraven zelf ook op. op Twitter schreef hij Bijl wel een toelichting te willen geven. Bijl snapt zijn overweging wel en bewondert ook dat Walraven niet op zijn handen wil blijven zitten. ‘Er staat hem niets in de weg om twee jaar lang wachtgeld op te strijken en dan iets anders te gaan doen, maar hij wil politiek actief blijven. Ik vind juist dat mensen die een dergelijk gezag boven de partijen hadden, behoefte hebben aan een afkoelingsperiode. Hier geldt wat mij betreft hetzelfde als bij lobbyist worden door Kamerleden of bewindslieden.’ Het zou anders zijn als Walraven zijn keten had afgedaan voordat de kandidatenlijst naar buiten kwam. ‘Met zijn opmerking dat hij wel wethouder wil worden erbij, vind ik dat hij geen burgemeester meer kan blijven.’