Europa moet volgende pandemie managen
De Europese Unie moet meer in de cockpit zitten bij een volgende pandemie, vindt de COVID-onderzoekscommissie van het Europees Parlement.
De Europese Unie moet meer in de cockpit zitten bij een volgende pandemie, vindt de COVID-onderzoekscommissie van het Europees Parlement. Hubert Bruls, voorzitter van de Veiligheidsregio’s ten tijde van corona, ziet bij pandemieën liever een focus op regionaal beleid.
Ook voor lokale overheden is het beter als een volgende pandemie door de Europese Unie wordt gemanaged. Dat zegt Kathleen Van Brempt, de sociaaldemocratische voorzitter van de speciale commissie van het Europees Parlement die de COVID-pandemie onderzocht. Meer coördinatie tussen lidstaten komt volgens haar de lokale gemeenschap ten goede.
Van Brempt geeft een voorbeeld uit haar eigen Antwerpen. Op het moment dat daar de winkels open waren en in ons land dicht, waren de straten in Antwerpen vol met shoppende Nederlanders. Anderhalve meter afstand houden was daardoor niet mogelijk. ‘En het omgekeerde is natuurlijk ook gebeurd: als bij ons een complete lockdown was, gingen wij ook gezellig met z’n allen over de grens. We zagen dat vooral de lidstaten het heft in handen namen en dat kan natuurlijk niet meer. Breda is veel dichter bij Antwerpen dan veel andere plaatsen in België.’
Het Europarlement mag niet langer aan de kant worden gezet
Volgens haar is het beter als bij een volgende pandemie de Europese instituties in de cockpit zitten: de Europese Commissie en het Europees Parlement. Het Europarlement mag volgens Van Brempt en haar onderzoeksteam ‘niet langer aan de kant worden gezet’ en moet juist voor democratische controle worden ingezet. Daarmee geven de Europarlementariërs de voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen de wind in de zeilen. Bij haar inauguratie in 2019 – toen de pandemie nog niet in zicht was – zei ze al dat de EU een grotere rol kan spelen op het gebied van de gezondheidszorg, om bijvoorbeeld kanker te verslaan.
Democratische controle betekent volgens voorzitter Van Brempt van de speciale commissie ook dat de contracten tussen de vaccinproducenten en de Europese Commissie openbaar zouden moeten zijn. Tot op de dag van vandaag zijn die afspraken geheim. ‘Met name de prijs zou openbaar moeten zijn. We betalen er allemaal voor’, zegt Van Brempt. Begrip voor het feit dat sommige zogeheten handelsgeheimen dan geheim blijven, heeft ze overigens wel.
Stresstest
De belangrijkste gezondheidsvoorstellen van de bijzondere onderzoekscommissie omvatten meer het investeren in gezondheidszorg, het invoeren van bewakingsplannen over opkomende gezondheidsbedreigingen, het uitvoeren van stresstests op nationale gezondheidszorgsystemen, het vergroten van transparantie voor gezamenlijke inkoopactiviteiten, het verbeteren van de strategische autonomie van de EU over belangrijke farmaceutische ingrediënten en geneesmiddelen en het ontwikkelen van een EU-strategie om long COVID aan te pakken.
Om de democratie en fundamentele rechten te beschermen, willen Europarlementariërs dat het recht op informatie en de vrijheid van meningsuiting beter worden beschermd. Daarnaast is betere crisiscommunicatie en transparante besluitvormingsprocessen noodzakelijk, evenals parlementair toezicht op zowel EU- als nationaal niveau wanneer noodwetgeving wordt aangenomen.
De speciale commissie hamert verder op het nemen van concrete maatregelen om in tijden van crisis gemarginaliseerde gemeenschappen, minderheden en kansarmen te ondersteunen. Overheden zouden beter moeten nadenken hoe ze kwetsbaren beschermen. Zo roept de commissie bij volgende pandemieën op om de scholen zo lang als maximaal mogelijk is, open te houden. Volgens Kathleen Van Brempt kan het dienen als roadmap bij een volgende pandemie. Op 11 juli wordt er in het Europees Parlement over gestemd.
Thuiswerken
Om de sociale en economische gevolgen van de crisis aan te pakken, wordt in het verslag van de commissie-Van Brempt gevraagd om krachtiger maatregelen ter bestrijding van gendergerelateerd geweld en om het genderperspectief op te nemen in alle EU-beleidsmaatregelen en nationale herstelplannen, om tegemoet te komen aan de behoeften van de groeiende oudere bevolking en om normen vast te stellen voor thuiswerken in de hele EU.
Hubert Bruls: ‘Focus bij pandemie op regionaal beleid’
Een generieke aanpak vanuit de EU om toekomstige pandemieën te bestrijden, is wat Hubert Bruls betreft een brug te ver. De burgemeester van Nijmegen stond als voorzitter van het Veiligheidsberaad, de samenwerking tussen de Veiligheidsregio’s, volop met zijn voeten in het bluswater tijdens de gehele coronacrisis. Een crisisaanpak, of het nu een pandemie is of een grote ontploffing, organiseer je volgens hem het beste dicht bij de mensen. ‘Dat moet je dus op die manier agenderen en organiseren. Een crisis is iets anders dan het bestrijden van een ernstige ziekte’, aldus Bruls.
De nationale verantwoordelijkheid moet leidend zijn met daarbinnen een regionale aanpak waar nodig, ook bij een volgende pandemie, vindt hij. ‘De pandemie sloeg overal verschillend toe in Nederland en in Europa. De verschillen tussen Groningen en Zeeuws-Vlaanderen zijn al groot, de verschillen tussen Finland en Palermo dus ook. Ik zie niet hoe je dat vanuit Brussel kunt regelen voor al die grenzen. Dan moet je dus regionale oplossingen zoeken. De verschillende maatregelen aan beide kanten van de grens waren er zeker. Maar ik denk dat de EU daar niet op kan coördineren. Ik geloof meer in bilaterale oplossingen tussen lidstaten van de EU.’
Bruls ziet de rol van de EU vooral in het gezamenlijk inkopen van vaccins en andere middelen, zoals ook gebeurd is, en afspraken die voor het hele continent moeten worden gemaakt, inclusief de afspraken die wereldwijd nodig zijn. De grensproblematiek hoort daar niet bij. Bruls: ‘Op een gegeven moment moet je ook accepteren dat zaken in Kleef anders gaan dan in Nijmegen. En problematiek voor bijvoorbeeld de grenswerkers los je dan het beste bilateraal op.’
Als je een crisis hebt, moet je dicht bij de bevolking zijn, vindt de CDA-bestuurder. Zodat je goed kunt uitleggen wat er aan de hand is. Een paneuropese pandemieaanpak is naar zijn stellige overtuiging ‘geen fata morgana waar de hele EU op kan zeilen.’
De burgemeester van Baarle-Nassau, Marjon de Hoon, pleitte in 2021 in Binnenlands Bestuur voor maatwerk met nadruk op de grensregio’s. Door de verschillende regelgevingen in België en Nederland was het daar erg moeilijk je door het dorp te bewegen. De Hoon zei toen dat lidstaten in tijden van crisis meer en eerder het beleid moeten afstemmen, met de focus op grensregio’s.
‘Het ultieme doel is om te kunnen anticiperen op grenseffecten en lokaal maatwerk te kunnen leveren. Bovendien vergroot dit het begrip voor elkaars afwegingen’, aldus De Hoon. Het Veiligheidsberaad wil niet reageren. Wouter Kolff, de nieuwe voorzitter, meent dat dit eerder iets is voor het kabinet.
Plaats als eerste een reactie
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.