‘Je hebt lef als je mij kiest’

Sjors Fröhlich zet Vijfheerenlanden op de kaart

Een leuke vraag voor een pubquiz: in welke provincie ligt Leerdam? Het eerste foute antwoord van de avond is binnen. Op naar de volgende vraag: in welke gemeente ligt de glasstad? Tot voor een paar weken geleden zou geen mens buiten Leerdam en omstreken hebben geweten dat het goede antwoord Vijfheerenlanden is, ‘maar dat zou nu zomaar anders kunnen zijn’, lacht Sjors Fröhlich. De bekende radio-en televisiemaker werd begin deze maand voorgedragen als burgemeester van de Útrechtse gemeente Vijfheerenlanden, en voor het eerst stond de nieuwbakken fusiegemeente in de schijnwerpers.

De media-aandacht voor zijn overstap van BNR Nieuwsradio naar Vijfheerenlanden was de eerste dagen na de bekendmaking ‘bizar’, zegt Sjors Fröhlich (52). Hij maakte er wel meteen gebruik van om de gemeente ‘op de kaart te zetten’. De Tour of de Giro door Vijfheerenlanden, graag! Het gebied is geknipt voor een proloog. Fröhlich kan het weten: hij zat van 1998 tot 2005 voor Radio Tour de France achter op de motor. ‘Jan van Zanen is echt wel aan het kijken of ze weer wat met de Tour of de Giro in Utrecht kunnen doen. Als zo’n ronde door Vijfheerenlanden komt, dan spring ik voor één keer meteen weer achter op de motor.’

Fröhlich weet dat de media tuk zijn op dat soort nieuwsbrokken. Zoals hij niet voor niets twitterde dat het Leerdammer Hofje van Mevrouw van Aarden een ‘prachtige plek voor Prinsjesdag’ zou zijn tijdens de verbouwing van het Binnenhof. De burgemeesterspodcast die hij overweegt te maken, wordt ook vast een must. De Vijfheerenlandenaren waren net zo verrast als de media. ‘We keken op toen we tussen de brieven de sollicitatie van Fröhlich voorbij zagen komen’, zei de voorzitter van de vertrouwenscommissie Joop van Montfoort (PvdA). Maar: ‘Niemand was gemotiveerder om burgemeester te worden dan mijnheer Fröhlich.’

Commissaris van de koning Hans Oosters was ook verrast, weet Fröhlich. ‘Wat krijgen we nou? Mijn bekendheid heeft vast niet de doorslag gegeven in de gesprekken met de vertrouwenscommissie, maar misschien wel dat ik in Vijfheerenlanden woon en weet wat er speelt.

Ik ken de gemeente op mijn duimpje. Ik heb mijn jeugd doorgebracht in Meerkerk en ik woon alweer bijna twintig jaar in Schoonre woerd. Ik ken de fusiegevoelens.’

Heel gedoe
De partijloze Fröhlich wordt de eerste kroonbenoemde burgemeester van Vijfheerenlanden. Het was nog een heel gedoe, de samenvoeging van Vianen (Utrecht), Leerdam en Zederik (Zuid- Holland). Bij welke provincie moest Vijfheerenlanden met zijn 55.000 inwoners horen? Zuid-Holland en Utrecht kwamen er natuurlijk niet uit, want wie geeft nu een gemeente weg aan een andere provincie?

Oud-commissaris van de koningin in Overijssel Geert Jansen adviseerde in 2017 om Vijfheerenlanden Utrechts te maken. Den Haag nam dat advies over en op 1 januari van dit jaar ging de gemeente van start. Sjors Fröhlich woont er aan de Schoonrewoerdse Diefdijk. De vijf he(e)ren van Arkel, Ter Leede, Hagestein, Everdingen en Vianen legden in 1284 diezelfde Diefdijk aan tegen de wateroverlast uit de Gelderse Betuwe.

Dat zijn 1.600 zielen tellende dorp van Zuid-Holland naar Utrecht verhuisde, vindt burgemeester in spe Fröhlich begrijpelijk. ‘Hoewel veel mensen het onbegrijpelijk vonden dat hun gemeente van provincie veranderde. Hoezo moeten wij bij Vianen?, vond men in Leerdam en Zederik. In Meerkerk is de blik op Gorinchem gericht. Als je met Vianen samengaat, dan kijk je echt de andere kant op. Mensen hadden het gevoel dat alles over hun hoofd was beslist. Daar zat en zit nog een beetje de pijn. Ik ben er inmiddels zelf van overtuigd dat het een goede stap was om voor Utrecht te kiezen. De lijnen zijn er korter dan in Zuid-Holland. Vijfheerenlanden is qua oppervlakte zeker in Utrecht een grote gemeente. Ik ben ervan overtuigd dat we in Utrecht ons partijtje kunnen meeblazen. Zuid-Holland heeft zijn handen vol aan Rotterdam, Den Haag, Leiden, Delft. En dan ligt er in het uiterste puntje ook nog een groen gebied.’

Sjors Fröhlichs fascinatie voor de ‘paradijsvogels van het openbaar bestuur’ is niet van vandaag of gisteren. Zo’n twintig jaar geleden maakte hij op vrijdagmiddag op Radio 1 voor de NCRV een programma met daarin het burgemeesterspanel. Fröhlich: ‘Een half uur met drie burgemeesters praten over lokale en landelijke zaken. Dat deed ik omdat burgemeesters over het algemeen pientere en grappige mensen zijn.’

Één kans
Toen hij zich realiseerde dat de post in zijn eigen Vijfheerenlanden zou vrijkomen, wist hij dat hij maar één kans had. Nu of nooit, en nergens anders. Sjors Fröhlich: ‘Ik moet wel zeggen dat de kabinetschef van de commissaris in Utrecht mij adviseerde om te onderzoeken of ik het vak van burgemeester ook zónder Vijfheerenlanden leuk vond.’ Om daarachter te komen, nam hij een uitgebreid kijkje in de keuken bij de bevriende burgemeesters van Woerden, Alphen aan den Rijn, Amersfoort en Zaltbommel. Fröhlich: ‘Ik vertelde ze eerlijk dat ik wilde onderzoeken of het burgemeestersvak iets voor mij was. Bij alle overleggen en raadsvergaderingen die ik bijwoonde, zei ik twee dingen: ik ben hoofdredacteur van een landelijke nieuwsorganisatie. Ik vind het belangrijk dat wij weten wat er gebeurt in het lokaal openbaar bestuur. En: ik vind het vak heel erg interessant. Spreek vrijuit, ik publiceer niets. Niemand deed moeilijk.’

Op stage in Woerden, Alphen aan den Rijn, Amersfoort en Zaltbommel realiseerde Fröhlich zich nog maar eens dat het burgemeesterschap is wat je ervan maakt. Fröhlich: ‘Bij heel veel beroepen, ook bij dat van hoofdredacteur, word je geacht vastomlijnde dingen te doen. Het is toch een soort mal waarin je wordt gedrukt. Het bevalt mij enorm dat er geen vastomlijnde functieomschrijving voor een burgemeester is. Het mooie van het burgemeestersvak is dat je in verschillende rollen moet stappen en heel snel van rol moet kunnen wisselen. Je zit bij een diamanten bruidspaar en een kwartier later word je gebeld: er moet een crisisteam worden geformeerd. Jouw persoonlijkheid bepaalt daarbij wat voor burgemeester jíj bent. Dat is heel bijzonder. Je kunt je vak maken met jouw persoonlijkheid – met jouw karakter.’ Vijfheerenlanden heeft zes wethouders. Zes! Wat blijft er dan nog over voor de burgemeester? Of is hij juist daarom uit de bus gekomen: onervaren, dus de wethouders kunnen de baas blijven ...

Sjors Fröhlich: ‘Ik heb niet de indruk dat er een college zit dat denkt: we rammen even door met die onervaren burgemeester. Vijfheerenlanden is een fusiegemeente en er is voor een brede coalitie van vijf partijen gekozen. Ik heb gemerkt dat dat heel goed is. In het college en in de raad wordt collegiaal gewerkt. Men is fair en denkt aan het belang van de gemeente. Groen- Links stemt niet tegen een collegevoorstel omdat het van het college is. Vorige week zei het raadslid van GroenLinks: dit voorstel van het college steunen wij omdat het een goed voorstel is. De raad van Vijfheerenlanden heeft lef. Je kiest niet voor mij als je geen lef hebt.’

Rookie
Een insider vertelt dat het geweeklaag over Fröhlichs voordracht binnen de beroepsgroep overigens niet van de lucht is. Hoe kunnen ze nou zo’n mijnheer zonder enige bestuurlijke ervaring burgemeester maken? ‘Een rookie. Daar kan ik mij iets bij voorstellen’, reageert Fröhlich. ‘Ik moet wel zeggen dat ik ben geraakt door de enorme hoeveelheid enthousiaste reacties van burgemeesters uit het hele land. Maar ik realiseer mij heel goed dat ik geen bestuurlijke ervaring heb. Onder de 23 sollicitanten zaten zes burgemeesters. Tegen de mensen die het ongehoord vinden dat ik burgemeester ben geworden en niet een van hen, wil ik zeggen dat ik echt geen nitwit ben. Als hoofdredacteur en journalist weet je echt wel hoe de politiek werkt. Ik heb burgemeesters crisis- en calamiteitenoefeningen gegeven.’

Wat de burgemeesters van hem leerden? ‘Houd niets achter en draai nergens omheen. Gooi alles in één keer naar buiten. De sleutel tot het oplossen van een crisis is communicatie. Juist op dat gebied ben ik géén rookie.’ Omdat hij als hoofdredacteur van BNR aan het hoofd heeft gestaan van een vliegensvlugge nieuwsorganisatie, zal de overgang naar een ambtelijke organisatie wennen zijn. Voor de ambtenaren trouwens ook. ‘Daar bereid ik mij op voor hoor. Ik heb er ook met de commissaris over gesproken. De processen zijn de processen, laat dat zo, zei hij. Ik zal af en toe op mijn handen moeten zitten’, reageert Fröhlich.

Makkelijk wordt dat niet. ‘Ik ben wel erg van hands on. Als ik zie dat iets beter of slimmer kan, dan wil ik dat gelijk doen. Dat had ik ook toen ik begon bij BNR Nieuwsradio. Dan hoorde ik dingen, en dan dacht ik: dat zou ik net even anders doen. Ik belde of ik liep ik naar beneden. De hele redactie was dan ontzet. Terwijl het gewoon de mening was van een radiomaker. Ik heb best lang moeten werken om duidelijk te maken dat mensen niet alles uit hun handen moesten laten vallen omdat Sjors er anders over dacht. Het is één van de meningen waarover we het moeten hebben. Dat is straks in Vijfheerenlanden hopelijk ook zo.’

Groeiproces
Vanaf 14 november zal Vijfheerenlanden het aan den lijve ondervinden. Sjors Fröhlich wordt op die dag geïnstalleerd in de raadszaal in Meerkerk. Daar is ook een gemeentehuis. Er zijn er nog twee: in Leerdam en in Vianen. Wil je efficiënter werken, blijf je zitten met drie gemeentehuizen. Fröhlich: ‘Ik kom niet op de vijftiende binnen met het bericht dat we het helemaal anders gaan doen. Stel ik zeg: ik ga alleen in Vianen zitten, of alleen in Leerdam. Dat zou niet zo verstandig zijn.

Je moet dat heel serieus nemen, want het gaat om het groeiproces waarin je met de nieuwe gemeente zit. Dat duurt nog wel twee jaar. Geef elkaar de tijd. Op den duur moet je natuurlijk een keuze maken, iedereen begrijpt dat het niet handig is om alles op drie plekken te hebben. Misschien is het een idee om midden in de gemeente een gemeentehuis te bouwen. Een plek waar je graag naartoe gaat. Waar je elkaar ontmoet, wat leest, koffie drinkt, een broodje eet. Dat is het prachtige van deze gemeente: er valt wat op te bouwen.’

CV
Sjors Fröhlich (Enkhuizen, 1967) studeerde aan de school voor journalistiek in Utrecht. Hij maakte de studie niet af, omdat hij het te druk had als radiopresentator. Fröhlich begon in 1982 bij de NCRV met het jongerenradioprogramma Tussenuur. Hij ontwikkelde en presenteerde programma’s als The Magic Friends, Stand.nl en Cappuccino. Hij ontving verschillende prijzen voor zijn radiowerk. Ook op televisie was Fröhlich te zien, onder meer met de politieke talkshow Het Reces. Fröhlich bleef tot 2013 televisie en radio maken. In februari van dat jaar werd hij hoofdredacteur van BNR Nieuws radio. Fröhlich werd op 9 oktober voorgedragen als de eerste kroonbenoemde burgemeester van de Utrechtse gemeente Vijfheerenlanden. Hij wordt op 14 november geïnstalleerd. Sjors Fröhlich is partijloos.