Integriteit blijft belangrijke valfactor wethouders

In de eerste helft van 2015 zijn er 33 wethouders na een politiek conflict of vertrouwensbreuk ten val gekomen. Een van de belangrijkste politieke valfactoren in de collegeperiode 2014-2018 blijft integriteit. Verstoorde coalitieverhoudingen is een tweede belangrijke valfactor. Sinds de verkiezingen van maart vorig jaar vertrokken in totaal 141 wethouders.

Dit blijkt uit het wethouderonderzoek 2015, dat op verzoek van Binnenlands Bestuur is uitgevoerd door de Collegetafel. De cijfers wijzen op een voortzettende trend dat de wethouder in de huidige collegeperiode minder snel wordt weggestuurd dan na de raadsverkiezingen van 2002, 2006, 2010.

 

Van het pluche

In de afgelopen zes maanden gingen acht wethouders vanwege een echte of vermeende integriteitskwestie tijdelijk of definitief van het pluche in Berkelland, Bloemendaal, Buren, Den Helder, Dronten en drie wethouders in Montfoort. Wethouders kwamen slechts sporadisch ten val vanwege andere bekende valfactoren als budgettaire fouten, zoals het financieel uit de hand lopen van een project, of een gebrekkige informatievoorziening.

 

Coalitiebreuk

Naast integriteit blijken verstoorde coalitieverhoudingen een tweede belangrijke politieke valfactor voor wethouders. Twintig wethouders gingen in de in de eerste helft van 2015 onderuit door een breuk in de coalitie in de gemeenten Baarn, Meerssen, Menterwolde, Oude IJsselstreek, Nijkerk, Oisterwijk, Voerendaal en Westvoorne. De aanleiding voor deze vertrouwensbreuken is divers, variërend van een gebrek aan onderling vertrouwen tot een gebrek van vertrouwen in een van de fracties en soms omdat die de overstap van voormalige oppositie- naar coalitiefractie niet weten te maken.

 

Geen politiek gevecht

De drie nieuwe gedecentraliseerde taken voor werk, zorg en participatie kostten geen enkele wethouder in de eerste zes maanden van 2015 de politieke kop. Een mogelijke verklaring hiervoor is dat in diverse gemeenten coalitie- en oppositiepartijen hebben afgesproken dat uitvoering van de nieuwe taken voor de eigen inwoners belangrijker is dan politieke gevechten-op-leven-en-dood over een meer linkse of meer rechtse uitvoering van die nieuwe taken.

 

Gedeputeerde

Door een andere baan vertrokken 36 wethouders in de eerste zes maanden van dit jaar.

De hoofdreden voor een dergelijk vertrek is een benoeming voor een andere politieke functie.

Wethouders blijven gewild als gedeputeerde. Wethouders uit Amersfoort, Brunssum, Goes, Kerkrade en Venraij zijn benoemd tot gedeputeerde in hun provincie. Vier jaar geleden zijn er na de Statenverkiezingen van 2011 ook vijf wethouders benoemd tot gedeputeerde.

 

Burgemeesterschap

Het burgemeesterschap blijkt de aantrekkelijkste nieuwe politieke functie voor een wethouder. In de afgelopen zes maanden zijn zes wethouders tot burgemeester benoemd. Verder verdwenen negen wethouders om persoonlijke redenen uit het college, bijvoorbeeld omdat het wethoudersambt hen niet had gebracht wat ze er van hadden verwacht. Het wethouderschap paste hen toch niet, zo bleek bij voorbeeld in Arnhem en Appingedam.

 

Reden vertrek wethouders

Reden vertrek	Eerste helft 2015	Na GR* 2014	Totaal
Totaal	69	72	141
Politieke vertrouwensbreuk	33	18	51
Burgemeestersbenoeming	6	1	7
Andere politieke werkkring	10	0	10
Andere zakelijke werkkring	3	0	3
Persoonlijke redenen	9	6	15
Gezondheid	3	4	7
Overlijden	2	0	2
Interim (zwangerschapsverlof)	3	0	3
Herindeling	0	43	43

 Bron: De Collegetafel, kennisplatform voor het openbaar bestuur / *GR = Gemeenteraadsverkiezingen

Politieke valpartijen in eerste 15 maanden na raadsverkiezingen

Periode	Aantal wethouders
2002-1e helft 2003	72
2006-1e helft 2007	71
2010-1e helft 2011	73
2014-1e helft 2015	51

Bron: De Collegetafel, kennisplatform voor het openbaar bestuur.

Coalitiebreuken in eerste 1,5 jaar na raadsverkiezingen

Jaar	Aantal	Jaar	Aantal	Totaal
2002	2	2003	9	11
2006	3	2007	8	11
2010	10	2011	20	30
2014	4	2015	9	13

Bron: De Collegetafel, kennisplatform voor het openbaar bestuur.

Lees het hele artikel in Binnenlands Bestuur van deze week (BB15, 24 juli)