‘Integreren zit in mijn bloed’

Geïnspireerd kwam Ahmed Marcouch thuis na zijn stagedag bij collega in spe Ahmed Aboutaleb in Rotterdam. ‘s Ochtends had hij in alle openheid de veiligheidsdriehoek en afspraken van de Rotterdamse burgemeester bijgewoond en ‘s middags was hij op pad geweest met de stadsmariniers. ‘Ik geloof niet dat het vanzelfsprekend is dat burgemeesters met elkaar meelopen, maar dat zou het wel moeten zijn. Je kunt altijd van elkaar leren’, adviseert Marcouch, sinds vandaag burgemeester van Arnhem.

In het kielzog van Aboutaleb valt altijd wat te beleven. Marcouch (51) was op die dinsdag in augustus amper aan zijn meeloopdag aan de Coolsingel begonnen, toen Aboutaleb het bericht kreeg dat de voorzieningenrechter had bepaald dat de Rotterdamse avondclub Club Vie onmiddellijk weer open moest. Aboutaleb had de ‘hotspot van Rotterdam’ begin augustus gesloten, omdat er in anderhalf jaar tijd elf vrouwelijke bezoekers buiten de club zouden zijn misbruikt.

‘Het is niet netjes om te zeggen hoe Aboutaleb reageerde’, zegt Marcouch discreet, maar dat de Rotterdamse burgemeester de club sloot, vindt hij volkomen begrijpelijk. ‘Je handelt vanuit het belang van slachtoffers en de burgers. Los van wat de rechter straks zegt, is het nú de overtuiging van de burgemeester dat die club dicht moet. Dus niet uit zorg voor de rechter niks doen. Dat heb ik in Slotervaart ook ervaren. Je moet niet bang zijn, maar op een kwetsbaar moment meteen ter plekke je nek uitsteken.’

Self-made
De PvdA’ers Marcouch en Aboutaleb zijn beiden selfmade men en tappen uit hetzelfde vaatje: Marokkanen moeten de Nederlandse normen en waarden omhelzen en ‘doen wat ze goed kunnen: hard werken en veel leren’. Ze kwamen als tiener uit Marokko naar Nederland, volgden de lts en werkten zich een slag in de rondte om er wat van te maken. Marcouch verzorgde bejaarden in het Amsterdamse Leo Polakhuis, werkte bij een papierfabriek, was politieagent, gaf maatschappijleer op een roc en bestreed de jeugdcriminaliteit in het stadsdeel Zeeburg. Aboutaleb werd in 2004 wethouder in Amsterdam, Marcouch werd twee jaar later ‘burgemeester’ van Slotervaart (officieel: stadsdeelvoorzitter). Hij verhuisde in 2010 naar de Tweede Kamer en vertrok er na de door de PvdA verloren Kamerverkiezingen van maart dit jaar.

Daags nadat dat de gemeenteraad zijn keuze voor Marcouch wereldkundig maakte, toog PPV-leider Wilders naar Arnhem om zijn gal te spuwen. ‘Geen Arnhemistan. We raken ons land kwijt’, hadden zijn kompanen op een spandoek geschreven. Commentator Syp Wynia sloeg deze bloed- en bodemtaal niet uit, maar zei in Elsevier wel dat Marcouch nergens burgemeester behoorde te worden omdat hij ‘een ijveraar is voor de islamisering van Nederland’ en daarbij de grondwet en de scheiding van kerk en staat ‘voorbij loopt’. Ahmed Marcouch verzucht: ‘Ik maak de verdachtmakingen al zo lang mee. Uit islamitische hoek, waar ik word neergezet als een nepmoslim, of vanuit rechtsextremistische hoek, waar ik een wolf in schaapskleren word genoemd. Beide verdenken mij van een dubbele agenda, terwijl ik voluit trots ben op ons Nederland. Hier wordt hard werken beloond. Je kunt hier iets bereiken, waar je wieg ook heeft gestaan. Iemand met een migratie-achtergrond kan burgemeester worden van Rotterdam of van Arnhem. Dát Nederland is beschaafd en democratisch. Als je met de Nederlandse vlag pronkt en vervolgens zo tekeer gaat tegen bevolkingsgroepen, dan is dat die vlag onwaardig. Maar ik zeg: welkom in mijn stad, je mag hier demonstreren.’

Kerkhof
Op straat merkt Marcouch niets van de haat die Wilders predikt, zegt hij in Brasserie Meisje van Arnhem op een steenworp van het stadhuis. ‘Ik slenter en fiets door de stad. Mensen herkennen mij en zijn vriendelijk. Ze stappen van de fiets en geven een hand. “Burgemeester, fijn dat u hier bent, veel succes.” Veel vaker en intenser dan toen ik Kamerlid was.’ De speurtocht naar een huis is ook al begonnen. ‘Ik kom hier graag wonen. Ik heb de zoektocht een beetje gedelegeerd aan mijn vrouw. Zij werkt in Amsterdam, dus de nabijheid van openbaar vervoer is belangrijk.’

Oud-burgemeester Pauline Krikke woonde in het Spijkerkwartier, toen nog de beruchte hoerenbuurt. Tussen het volk, zullen we maar zeggen, nu helemaal hip & happening. Marcouch: ‘Ik begrijp waar je naartoe wilt, maar goed wonen is het belangrijkste.’ De wooneis vindt hij overigens volkomen begrijpelijk. ‘Alleen zó kun je onderdeel worden van de samenleving. Dat is niet alleen rationeel, beredeneerd vanuit de taken en de bevoegdheden. Het is ook emotie. Dat heb ik als jongetje, komend uit Marokko, zelf natuurlijk ervaren. Uiteindelijk moet je groeien in je nieuwe woonomgeving. Je moet investeren in het wij-gevoel. Integreren zit in mijn bloed.’

Marcouch heeft niet de gemakkelijkste stad uitgekozen. Arnhem is volgens De Gelderlander na twee coalitiebreuken in anderhalf jaar het politieke kerkhof van de provincie. Tijdens de huidige raadsperiode vertrokken vier wethouders. De stad wordt tot de raadsverkiezingen bestuurd door een minderheidscoalitie van D66, SP en CDA. Volgende maand presenteert hoogleraar Paul Frissen een rapport over de bestuurscultuur in Arnhem. De politiek in Arnhem heeft namelijk, bij monde van oud-waarnemer Boele Staal, ‘al langere tijd geen positief imago’.

Rondje
Burgemeester Marcouch. ‘Ik kom niet uit het college, dus ik ken de bestuurscultuur in Arnhem niet. De bestuursproblemen leven in de stad. Mensen hebben het erover. Heel goed dat je die cultuur tegen het licht houdt. Ik heb een rondje gemaakt en ben met de wethouders op stap geweest. Ik heb met veel raadsleden gesproken. Ik bespeur bij iedereen veel passie om dingen voor elkaar te krijgen. Als je door de stad loopt, zie je dat. Je breekt er bij wijze van spreken je nek over. Ik zie dat het college de wijkbewoners achter het stuur wil zetten. Zo’n ontwikkeling gaat gepaard met spanningen.’

Zal niet gemakkelijk zijn voor een uitgesproken ex-Kamerlid om geen positie te kiezen en om niet de boventoon te willen voeren in zo’n debat. Geen zorg, verzekert burgemeester Marcouch. ‘Ik heb als Kamerlid ook nooit als eenling willen scoren. Als mensen naar mijn wapenfeiten vragen, dat zeg ik altijd: “Die hebben we samen gerealiseerd.” Het gaat erom dat je goede dingen doet en goede dingen laat gebeuren. Ik wil van betekenis zijn voor de gemeenschap; dat is ook mijn drijfveer geweest om te solliciteren naar het burgemeesterschap van Arnhem. Het mooie van deze functie is dat je boven de partijen zowel bewoners als ondernemers in positie brengt. Maar ook de wethouders en de raad. Raadsleden maken kostbare tijd vrij om iets te betekenen voor de stad. Omdat we zo gericht zijn op de partijkleur, is er enorm weinig erkenning voor de moeders en vaders die hun tijd opofferen voor het raadswerk en als beloning stank voor dank krijgen van de negatievelingen.’

Schorem
Arnhem zocht een burgemeester die ‘koersbepalend is als portefeuillehouder openbare orde en veiligheid’. Die hebben ze gekregen. Ahmed Marcouch kent de straat en het schorem dat zich in de krochten van de samenleving ophoudt waarschijnlijk als geen andere burgemeester in Nederland. Hij was tien jaar politieagent in Amsterdam en drie jaar voorzitter van de stadsdeelraad in de grootste probleemwijk van de stad.

Marcouch: ‘Mohammed B, Samir A. en andere Hofstadleden floreerden rond het August Allebéplein. Criminele buurtjongens intimideerden politieagenten in hun eigen bureau. Goedwillende burgers hadden het gevoel: niemand bekommert zich om ons. Het gaat erom wat de mevrouw op tweehoog uit het keukenraampje ziet. Dat is haar werkelijkheid. Ze heeft geen boodschap aan CBS-statistieken die vertellen dat de criminaliteit daalt. Er is niets vernederender dan in je eigen straat of in je eigen portiek bang te moeten zijn voor boosaardige buurtjongens.’

Burgemeester Marcouch zegt dat hij in Slotervaart, een stad op zich, heeft geleerd dat je erop af moet gaan en bestuurlijk de leiding moet nemen. Hij heeft er zijn bijnaam ‘sheriff van Slotervaart’ aan te danken. Marcouch: ‘Ik heb de tijd meegemaakt dat veiligheid het weeskindje in het gemeentehuis was, maar veiligheid is wel de grond onder de voeten van mensen die iets van hun leven willen maken – emanciperen, economisch ontwikkelen, zijn wie je bent en je thuisvoelen. Veiligheid is de hoeksteen van vrijheid.’ En dus moet een bestuurder ‘niet jaren gaan zitten wachten tot het misschien overgaat’, maar mensen bij elkaar brengen en vanaf dag één duidelijk maken wat de norm is. Ahmed Marcouch: ‘Ik heb als voorzitter van de stadsdeelraad de ouders van de etters ontboden. Zij stuurden hun zoons, die zich afvroegen hoe wij aan hun namen kwamen. Voor het eerst wisten ze dat ze bekend waren.’

Jihadstad
Arnhem kent de problemen met jongeren ook. Die ook nog eens radicaliseren. De politie heeft zo’n 25 Arnhemmers in ‘beeld’. Twee Arnhemmers van 18 en 23 werden vorig jaar door de Gelderse rechtbank veroordeeld tot twee en drie jaar celstraf omdat ze van plan waren naar Syrië te reizen en zich aan te sluiten bij een terreurgroep. Het Openbaar Ministerie riep dit voorjaar vier Arnhemmers op om uit Syrië terug te keren voor hun berechting. Van ‘Arnhem jihadstad’ wil Marcouch evenwel niet weten. ‘Maar ik bagatelliseer niets en radicalisering is ook een probleem in Arnhem. Mijn voorganger Herman Kaiser zat er bovenop. Ik heb meegemaakt dat ambtenaren de zaken vanachter een bureautje probeerden te regelen, maar dat is hier niet zo. Ook vanuit het stadhuis is contact met ouders van Syriëgangers.’

Maar maakt het geen verschil of Herman Kaiser in Malburgen Oost op de stoep staat of Ahmed Marcouch? De laatste heeft in ieder geval geen tolk nodig. Marcouch: ‘Dat is voor een deel de competentie die ik meebreng. Soms helpt het ook dat je een politieachtergrond hebt. Ik weet waar politieagenten tegenaan lopen. Ik ken de islam. Maar nog afgezien van de vraag of Marokkanen mij over de vloer willen hebben, want ook in Marokkaans-Nederlandse kringen ben ik niet overal geliefd, is het zo dat ik niet de burgemeester van de Marokkaanse Nederlanders ben. Ik ben burgemeester van álle Arnhemmers. Onder die 156.000 mensen wil ik de gemeenschapszin versterken en mij ten dienste stellen van de mensen die het werk in de wijken doen. Zíj moeten centraal staan, en niet Ahmed Marcouch.’

CV
Ahmed Marcouch  werd op 2 mei 1966 geboren in het Marokkaanse dorp Beni-Boughafer. Hij vertrok op 10-jarige leeftijd naar Nederland. Hij ging naar de Vierde Montessorischool in Amsterdam en vervolgens naar de lts. Marcouch begon zijn loopbaan als ziekenverzorger in het Leo Polakhuis in Amsterdam. Van 1989 tot 1993 was hij procesoperator bij papierfabriek Van Leer. Vanaf 1993 werkte Marcouch tien jaar bij de Amsterdamse politie. In die tijd volgde hij tevens de lerarenopleiding maatschappijleer en gaf hij les aan een ROC in Amsterdam.

Hij was van 2003 tot 2005 beleidscoördinator jeugd en veiligheid bij het stadsdeel Zeeburg in Amsterdam. In mei 2006 werd Marcouch stadsdeelvoorzitter in de Amsterdamse wijk Slotervaart. In 2009 verloor hij de lijsttrekkersverkiezingen voor de stadsdeelraad van het nieuwe stadsdeel Nieuw-West. In maart 2010 werd Marcouch lid van de Tweede Kamer voor de PvdA. In maart 2017 verliet hij de Kamer. Op 3 juli van dit jaar werd Ahmed Marcouch door de gemeenteraad van Arnhem voorgedragen als burgemeester. Hij is er op 1 september begonnen.