Ingetogen optimisme

Het CDA stond steeds op een zetel of dertig, de harde kern van zijn achterban. De PvdA gleed naar beneden, op een gegeven moment zelfs naar een historisch dieptepunt van veertien zetels. De VVD stond al historisch laag en leek langzaam maar zeker omhoog te krabbelen – een late beloning voor de onverzettelijkheid van Mark Rutte, ondanks het vertrek van rechtse jongens als Henk Kamp, Hans van Balen en Arend-Jan Boekestijn.

Op de linkervleugel vocht de SP tegen een gestage neergang, veroorzaakt door de wissel van Jan Marijnissen voor Agnes Kant. Op de rechtervlegel bleef de PVV van Geert Wilders onstuimig groeien en werd zelfs de grootste partij.

De laatste poll van dit jaar van TNS NIPO laat echter opmerkelijke verschuivingen zien. De PvdA maakt met een winst van zeven zetels een reuzensprong in de peilingen, en staat nu op 22 zetels. Nu is het het CDA dat ineens op een historisch dieptepunt staat: 21 zetels (in de Tweede Kamer bezet de CDA-fractie momenteel 41 zetels). De VVD stijgt ineens met maar liefst vijf zetels en komt nu uit op 24 zetels. De coalitie van CDA, PvdA en CU staat op 51 zetels.

Overigens: samen hebben de drie traditionele volkspartijen dus nog steeds maar 67 zetels. We dreigen te vergeten hoe schokkend dat is wanneer we dit afzetten tegen de uitslag van Kamerverkiezingen uit het verleden, toen het CDA altijd voor de keuze stond tussen een centrumrechtse of een centrumlinkse coalitie, dan weer met de PvdA, dan weer met de VVD, aangevuld met een kleine derde partij. Dat het CDA met PvdA én VVD geen meerderheid in de Tweede Kamer meer zou hebben, was toen nog ondenkbaar.

Dat heeft natuurlijk alles te maken met de groei van de radicale vleugels. De PVV staat op 27 zetels, is daarmee de grootste partij, maar verliest wel vier zetels ten opzichte van de voorlaatste peiling. De SP staat nu vrij stabiel rond de vijftien zetels. Evenals de PVV is ook D66 aan een vrije val begonnen. De partij van Alexander Pechtold staat nu op 20 zetels, een verlies van vijf ten opzichte van de vorige keer.

Hoe zijn deze bruuske verschuivingen te verklaren? Vorige week schreef ik op deze plaats met ingetogen enthousiasme op het perspectief van een centrumrechtse coalitie. Terwijl de PvdA van Wouter Bos wil nadenken over het verhogen van het toptarief voor de inkomstenbelasting van 52 naar 60 procent, heeft Balkenende in een interview in het kerstnummer van Elsevier immers gezegd dat hij wil bezuinigen, de belastingen wil verlagen en de verzorgingsstaat wil hervormen. Dat kan alleen samen met VVD en D66.

Het heeft er waarschijnlijk mee te maken dat kiezers de financieel-economische thema’s momenteel (aan de vooravond van zware discussies over grote bezuinigingen) zwaarder waarderen dan culturele kwesties als immigratie, integratie en Europa. Op die culturele kwesties scoorden PVV en D66 altijd goed.  Nu wijken kiezers of naar de VVD of naar de PvdA uit, en komen we weer in een oude tegenstelling terecht: voor of tegen het behoud van alle arrangementen van de verzorgingsstaat.

Deze zwenking verklaart goeddeels de opmerkelijke verschuivingen in de laatste opiniepeiling, en geeft mij nog geen reden mijn behoedzame hoop te handhaven. Als de CDA-kiezers de partij het gezwalk van de afgelopen jaren in de vruchteloze coalitie met links heeft vergeven, zal het CDA ongetwijfeld weer gaan groeien, en uitkomen op een sterkte waarmee de christen-democraten samen met de liberalen een stevige basis voor een nieuwe coalitie kunnen gaan vormen.

Een gelukkig 2010!

Bart Jan Spruyt