Mystery Burger: Referendumvrees

‘In Hollands Kroon ontwikkelt de representatieve democratie zich steeds meer naar een participatieve,’ zegt Peter Couwenhoven (LADA) in de microfoon. Samen met zijn fractie heeft hij het initiatief genomen een referendumverordening voor de gemeente te schrijven. Een warm welkom krijgt het voorstel niet. Met het voornemen wil Couwenhoven het mogelijk maken dat de inwoners van Hollands Kroon zich raadplegend én raadgevend uit kunnen spreken. ‘We zien het als vorm van inwonersparticipatie,’ verklaart Couwenhoven. 

Jan Swaag (VVD) gaat er eens lekker voor zitten. Het referendum vindt hij niks. ‘Het Oekraïne-referendum was een voorbeeld van macabere schoonheid,’ illustreert hij met retoriek. Swaag vreest dat de volksvertegenwoordiging niet meer de benodigde eigenstandige afweging kan maken. ‘Het wordt wel erg lastig om de uitslag naast je neer te leggen,’ zegt hij. ‘Het raadgevend referendum is een instrument van volksvertegenwoordigers die bang zijn voor hun kiezers,’ besluit Swaag. ‘Dat vakmanschap van het raadswerk is het debat,’ zegt Paul Medema (PvdA). Dat betekent dat de raad geen voorleesclub moet worden die daarna stemt.’ Ook Jip Pankras (SHK) is geen fan. ‘Wat is er nou daadwerkelijk met het referendum gerealiseerd?’ vraagt hij. ‘Ik kan me niets voorstellen,’ antwoordt Pankras zelf. Vooral digitale vraagstelling bij een volksraadpleging moet het ontgelden. ‘Mensen willen geen ‘ja’ of ‘nee’ over onderwerpen geven, mensen willen bij het bestuur betrokken worden,’ poneert hij.

Volgens Sjaak Vriend (CDA) is een referendum onnodig. ‘Ik noem het kernbeheer, beeldvormende vergaderingen, Argu, bewonersavonden en good old inspraak,’ somt hij op. ‘En dan word ik ook op straat nog aangesproken.’ Daar sluit Johan Paul de Groot (ChristenUnie) zich bij aan. ‘Kiezers weten ons wel te vinden,’ Bij het vorige agendapunt zat de publieke tribune vol, memoreert hij. Ook Jan Eichhorn (GroenLinks) vraagt zich af waarom een referendum nodig is. ‘Worden er dan door de raad verkeerde besluiten genomen?’ vraagt hij zich hardop af. ‘De kiezer in Hollands Kroon is in staat zich goed te informeren,’ verdedigt Couwenhoven zijn voorstel dan. ‘Het referendum is het sluitstuk om de kiezers te betrekken.’ ‘Hoe gaat u om met een uitslag van een raadgevend referendum wat niet uitvoerbaar is,’ wil De Groot weten. ‘Wij zullen een uitspraak van de burger toch volgen,’ antwoordt Couwenhoven. Hij is niet zo bang voor ‘onmogelijke’ uitslagen. ‘Dat maakt het feitelijk een correctief referendum,’ zegt De Groot terug, al legt hij niet uit hoe. ‘We hadden het over een raadplegend referendum maar nu wordt het een bindend referendum!’ merkt Reginald Visser (CDA) op driftige toon op.

‘Nu vermengt u twee dingen,’ zegt Couwenhoven. ‘Ik vermeng niet twee dingen!’ briest Visser. ‘Als u de uitslag van een raadplegend referendum volgt, is het feitelijk en materieel correctief geworden!’ Ook dat klopt niet. Couwenhoven schudt zijn hoofd. ‘We hebben het over een raadgévend referendum,’ corrigeert hij. ‘U verschuilt zich nú achter de náám,’ zegt Visser gepikeerd terug. ‘Wat is er nou niet goed aan ons huidige systeem van participatie dat er een referendum bij moet?’ wil CDA’er Vriend nog weten. ‘Er kunnen desondanks controversiële onderwerpen komen waar de bevolking anders over denkt,’ legt Couwenhoven uit. ‘Ik stel een extra instrument voor.’ Vriend zucht. ‘Ik stel een simpele vraag in het kader van het debat en ik krijg geen antwoord. Ik vind het ongelofelijk!’

Terwijl Couwenhoven wat beteuterd kijk gaat Vriend er bij achterover zitten. Aan het eind van het debat blijft Couwenhoven’s referendumverordening gesneuveld achter. Deze fracties zijn in de beraadslaging geen millimeter dichter bij elkaar gekomen. Sterker nog, zelfs door het debat te voeren zijn de onderlinge opinies er niet scherper van geworden. De bittere ironie is natuurlijk dat deze raadsleden hartstikke gelijk hebben als ze beweren dat democratie meer is dan ‘ja’ of ‘nee’. Juist deliberatie is een kwaliteitskenmerk van democratische besluitvorming. Met deze vergadering in de rug, blijkt het gebrek aan debat geen eigenschap exclusief voor een referendum te zijn — en kan de raad voor het verbeteren van de representatieve democratie best wel eens wat van haar eigen argumenten leren.