‘Er zijn vast mensen blij met mijn vertrek’

Tjeerd van der Zwan verlaat Heerenveen. Hij blikt terug op zijn tijd als streberige wethouder en menselijke burgemeester. ‘Ik was zeker de eerste jaren geen prettige wethouder en al helemaal geen teamspeler.’

Magnesiumpoeder

Mijnheer de burgemeester wrijft zijn handen in met magnesiumpoeder en loopt naar de brug met gelijke leggers. Olympisch kampioen Epke Zonderland staat erbij en kijkt ernaar. Dat wordt leuk. Of burgemeester Van der Zwan een standaardoefening wil doen. De burgemeester trekt zich op, steekt zijn hoofd boven de legger, en duwt zijn benen naar voren.

Koppeltje duikelen

‘Dat kan ik allemaal, en echt langer dan twee seconden’, grijnst de burgemeester van Heerenveen. Kijk maar bij de afbeeldingen op Google of op Groot Heerenveen. Ziet u hem trouwens ook, met ambtsketen om, koppeltje duikelen in een speeltuin en met ontbloot bovenlijf over een schuimbaan roetsjen. Een lefgozertje, die Van der Zwan (69). 'Ik ben niet van het decorum. Ik heb ook geen burgemeesterskamer’, zegt de langstzittende burgemeester van Fryslân ten overvloede, als hij zijn fiets op het Gemeenteplein heeft weggezet. Zo lang is Tjeerd van der Zwan dat trouwens niet meer; volgende week draagt hij de ambtsketen over aan oud-gedeputeerde Avine Fokkens.

Eruit gedonderd

‘Ik had graag mijn termijn afgemaakt, maar ik word eruit gedonderd. Dat frustreert mij enorm. Net zoals het mij frustreert dat de Heerenveners mij niet mochten kiezen. Ik ben in topvorm. Ik hang nog met Epke aan de rekstok. Vorige week heb ik met Jumbo-Visma honderd kilometer gefietst in Drenthe. We moeten toch allemaal langer door? Waarom wij dan niet?’, klaagt Van der Zwan.
 

Nooit 

En dan te bedenken dat hij zich als wethouder in Lelystad één ding had voorgenomen: burgemeester, dat nooit. ‘Lintjes doorknippen, medailles uitreiken – het leek mij hélemaal niks. Daar heb ik mij enorm op verkeken. Ik heb als burgemeester het meeste plezier beleefd aan de dingen die ik als wethouder het meest verafschuwde. Afgelopen zaterdag opende ik in Akkrum de Doarpskeamer, trouwde ik een raadslid in Oranjewoud en reikte ik brandweermedailles uit in Jubbega. Een geweldige dag. Maar ja, van oude mensen, de dingen die voorbij gaan, hè?’

Leuke vragen

Niets leuker dan mensen in het zonnetje zetten en aangrijpend toespreken, zegt Van der Zwan na zestien jaar burgemeesterschap. ‘De bezoeken aan diamanten echtparen waren zó leuk. Ik kon leuke vragen stellen, en er is niets mooier dan dat. Dan zat je in de woonkamer bij die mensen, kinderen en kleinkinderen erbij op de bank. En dan vroeg ik de echtgenote, vrouwen vertellen doorgaans leukere verhalen: “Was je nou meteen helemaal verliefd op hem toen je hem voor het eerst zag?” Negen van de tien keer was het antwoord: “Helemaal niet.”

Belangstellend

Het stellen van de juiste vragen is de belangrijkste vaardigheid van een burgemeester, vindt Van der Zwan. En tegelijk de moeilijkste. Om goede vragen te kunnen stellen, moet je namelijk ook goed kunnen luisteren. En dat is niet iedere bestuurder gegeven. Van der Zwan: ‘Je moet vragen stellen die mensen uitnodigen om iets te vertellen. Bij blije gebeurtenissen en familiedrama’s, én in vergaderingen. Je moet belangstellend zijn en een journalistieke blik hebben. Als burgemeester kon ik mij daarin uitleven.’
 

Bij naam

Leeft een waardig burgemeester zich niet het liefst uit in besturen en overleggen, zoals het Regionaal Bestuurlijk Politie Overleg? Van der Zwan: ‘Dat liet ik lopen. Dan zei ik tegen mijn buurman in Weststellingwerf: “Wil jij mij niet vertegenwoordigen? De stedelijke burgemeesters hebben altijd een grote mond, maar het noorden is platteland. Jij bent de baas.” Ik bekommerde mij om de veiligheid in Heerenveen. Ik denk dat ik alle politieagenten zo’n beetje bij naam ken.’

Aanvoerder

Van der Zwan was niet altijd burgemeester. Voordat hij in Fryslân neerstreek, was hij raadslid en wethouder in Lelystad. Dat was niet voor iedereen een onverdeeld genoegen. Van der Zwan: ‘Ik was zeker de eerste jaren geen prettige wethouder en al helemaal geen teamspeler. Ik was politiek opgegroeid vanuit de oude PvdA-doctrine dat de wethouders de baas in de stad waren. Wij wisten wat goed was voor Lelystad, en daar zorgden we voor. De burgemeester was een geschenk van de Kroon, maar niet meer dan dat. Wij hielden hem kort, en ik was de aanvoerder van dat stel. We waren ook niet leuk voor de burgemeester. Als ik eraan terugdenk: zo gênant, zo kinderachtig.’

Grensoverschrijdend

Niet leuk voor de burgemeester, niet leuk voor de collega-wethouders én niet leuk voor de ambtenaren. Van der Zwan: ‘Een ambtelijk medewerker moest zijn deskundigheid inzetten om mijn doelen te bereiken. Ik was er niet zo van gediend als een ambtenaar daar moeite mee had en vanuit zijn of haar deskundigheid de andere kant van de medaille wilde laten zien. Als in die tijd grensoverschrijdend gedrag een issue was geweest, dan was mijn bestuurlijke carrière daar misschien geëindigd. Wellicht ben ik als burgemeester ook wel lomp tegen ambtenaren geweest. Dat had ik dan niet moeten doen. Er zijn vast ook mensen die blij zijn met mijn vertrek – te eigenwijs, te verwaand. Dat zijn rare fratsen van mij. Maar met de meeste ambtenaren had ik een goede band hoor.’

Lees het hele interview met Tjeerd van der Zwan deze week in BB18 (inlog)