Heer van stand wordt ritselaar

Biografie Ivo Opstelten

Het boek wordt rond door te eindigen zoals het begint, met die toevoeging dat het openbaar bestuur ook een hard vak is. Dat heeft Opstelten aan den lijve ondervonden. Waar hij een autoriteit werd door zijn optreden als burgemeester, onder meer in Rotterdam ten tijde van de moord op Pim Fortuyn, gleed hij als minister uiteindelijk uit over een bonnetje.

Het boek bestaat deels uit memoires en is deels biografie. Ron Meerhof heeft een alleszins leesbaar boek gemaakt van een bestuurder die wel wil reflecteren, maar niet wil afrekenen met personen die hem mogelijk hebben dwarsgezeten. De vraag die dan ontstaat, is wat voor beeld iemand wil uitdragen met zo’n terugblik op een imposante carrière.

Daarin is een vreemde draai zichtbaar. In het begin wordt het idee uitgedragen van een welwillende heer van stand, die goed luistert, en die zich op basis van een fikse portie humor, verzoenend en al lerend een weg baant door de complexiteiten van dat mooie openbaar bestuur. Gaandeweg het boek verandert dat beeld. Mensen die hem later in zijn carrière karakteriseren, noemen woorden als veeleisend, dominant, ijdel, vol geldingsdrang, onwrikbaar, tot potentaat aan toe.

Bij deze lezer ontstaat echter vooral het beeld van een bestuurlijke ritselaar. Weliswaar betreft het hier een gezaghebbend ritselaar, maar toch. Iemand die aan de ene kant met collega-bestuurders onderhandelt, maar ondertussen allang een plan-B aan het voorbereiden is, waar de mensen aan de onderhandelingstafel geen idee van hebben. Iemand die als burgemeester aan zijn ambtenaren vertelt dat zij vooral niet de adviezen moeten schrijven waar de wethouder dan wel om vraagt, maar waar hij als burgemeester niets in ziet.

Dit zonder enige gêne opschrijven vertelt iets over de waarden die worden voorgestaan. Opstelten kan dat (laten) doen op basis van zijn opgebouwde gezag. Maar als zulk gezag scheurtjes gaat vertonen, blijkt uiteindelijk dat het ook meteen is afgelopen. Dan resten nog slechts goedbedoelde aanbevelingen over het beroep van burgemeester en de aanpak van criminaliteit.

Citaat uit het boek ‘Nu is het de gemeenteraad die de burgemeester benoemt, en naar mijn mening is dat de slechtste van alle varianten’

Opstelten. Een leven in het openbaar bestuur door Ron Meerhof, De Bezige Bij, 2019, 416 pagina’s,  26,99 euro