Grotere rol burger en regio binnen EU  

De Europese Unie moet meer burgerinvloed krijgen en de rol van de regio’s erin moet sterker. Dat zijn twee van de 49 aanbevelingen van de Conferentie over de Toekomst van Europa, waarin burgers het afgelopen jaar een grote rol speelden. Het moet helpen om burgers te laten ‘voelen’ dat ze deel uitmaken van de EU.

Europa van mensen

‘Je ziet nu dat een Europa van mensen mogelijk is, naast een Europa van instituties’, zegt de Italiaans-Portugese hoogleraar Giovanni Allegretti van de Universiteit van Coimbra enthousiast. Allegretti is een van de experts van de conferentie waarin 800 burgers het afgelopen jaar praatten over een slagvaardige Europese Unie, met Europees Parlement, Europese Commissie (waarvan de burgers willen dat die Uitvoerende Commissie gaat heten), de Raad (waarvan de burgers willen dat die senaat gaat heten) de nationale parlementen, nationale burgervertegenwoordigers, sociale partners en het Comité van de Regio’s.

Meest conflictueus

De naamsveranderingen die de burgers voorstellen, zouden  de functie van de betreffende institutie in het wetgevingsproces duidelijker maken. Het ontstaan van een Europa van mensen is volgens Allegretti de eerste reden dat de Conferentie een succes is. Meer burgerinvloed is goed, vindt hij. Wel moest de hoogleraar constateren dat de groep burgers die zich boog over democratie, van alle discussiegroepen het meest conflictueus was. Want daar gaat het over de positie van politici zelf. Bij klimaat waren de gesprekken veel harmonieuzer: van de burgers mag de EU vol gas doorgaan met de klimaatwetgeving om de broeikasgassen terug te dringen. Sterker nog, ze willen zelfs dat Europa er een schepje bovenop doet.

Lastig

Europarlementariër Vera Tax (PvdA), die als wethouder van Venlo ruime ervaring in cocreatieve beleidsvorming had, herkent die discussies over democratie wel. ‘Want het is voor politici vaak lastig om dan achteraf een meerderheid te vinden voor het standpunt van de burgers; dan denken ze: wie zijn wij dan nog?’

Niet vertegenwoordigd

Maar Allegretti denkt dat politici veel te winnen hebben bij burgerinvloed op Europees niveau: meer vertrouwen van de burger. ‘Het aantal mensen dat zich niet vertegenwoordigd voelt door de politiek en de niet-gouvernementele organisaties groeit. Ze zien belangenbehartigers vaak alleen maar als mensen die hun werk voor geld doen. We moeten hen meenemen. Dat kan wellicht met de combinatie van dit soort ­bijeenkomsten, referenda en verkiezingen.’

Regionaal bestuur

Een van de aanbevelingen van de burgers is om in de EU meer invloed te geven aan het lokaal en regionaal bestuur. Die overheidslagen moeten een sterkere rol krijgen via het Comité van de Regio’s, het adviesorgaan van lokale en ­regionale overheden in de Europese Unie. Het moet de Europese besluitvormingsprocessen voor burgers begrijpelijker maken.

Sterkere rol

Het Comité van de Regio’s (CvdR) zelf wil ook een sterkere rol in het wetgevingsproces. Nu heeft het alleen een adviserende rol. Over hoe die wetgevende rol eruit zou moeten zien, laat CvdR-president Apostolos Tzitzikostas zich niet uit. Wat hij wel wil zeggen, is dat de invloed groter moet worden in zaken waar de impact op het territorium van gemeenten en regio’s groot is. Hij wijst op de 240 regio’s en 90.000 gemeenten die burgers kunnen helpen ­‘voelen’ dat ze deel uitmaken van de EU. Alleen zo kun je de Europese democratie volgens hem versterken.

Meer invloed

Guy Verhofstadt, Belgisch liberaal en een van de trekkers van de Conferentie, zegt dat hij een voorstel van de Europese Commissie daarover afwacht. Hij wijst er desgevraagd op dat regio’s in federale staten als Duitsland en België nu al meer invloed hebben dan regio’s in andere landen. Die hebben vaak een ratificerende rol, net als de nationale parlementen. Zo hield Wallonië in 2016 vrijhandelsverdrag CETA met Canada tegen.

Verdragen gewijzigd

Waarschijnlijk moeten voor een sterkere invloed van burgers en regio’s wel de Europese verdragen worden gewijzigd. Hoewel zo’n verdragsverandering aan het begin van de Conferentie werd uitgesloten, is dat nu niet meer het geval. De Franse president Emmanuel Macron wil aan de lidstaten vragen om een Conventie over Europa, met het doel verdragen op enkele punten te wijzigen. Hij wil dat in juni op gang brengen in de Raad.

Vetorecht

Dat heeft onder andere te maken met de aanbeveling over buitenlands beleid en het vetorecht van lidstaten. Zo’n vetorecht moet volgens burgers verdwijnen. De vereiste van unanimiteit in de Raad werkt ook volgens Macron verlammend. In plaats daarvan zou kunnen worden volstaan met een gekwalificeerde meerderheid.

Deze publicatie is mede mogelijk gemaakt door een bijdrage van het mediafonds van de Europese Unie.

Brussels speaking - de podcast
Brussels speaking is de nieuwe podcastserie van Binnenlands Bestuur over Europa en de decentrale overheden. Simon Trommel is onze reizende EU-correspondent. Hij haalt de verhalen over Europa op in Brussel, Straatsburg en elders in de Europese Unie. Over burgerparticipatie, het klimaat, digitalisering, democratie en samenwerken over de grens. Het tweede deel van de podcastserie Brussels speaking gaat over vertrouwen. Migratie, Europese veiligheid, solidariteit, vetorecht. De burger praat overal over mee in Europa. Maar hebben de meepratende burgers er vertrouwen in dat er daadwerkelijk iets gaat gebeuren met hun inbreng?