Meetinstrument voorspelt gedrag dreigbriefschrijver

Het aantal bedreigingen van bestuurders neemt de laatste jaren flink toe. Maar hoe weet je of een dreigbriefschrijver echt tot actie zal overgaan? Forensisch psycholoog Margaret Diekhuis-Kuiper ontwikkelde als eerste een meetinstrument dat crimineel gedrag van dreigbriefschrijvers kan voorspellen.

Betere duiding

Met haar proefschrift Het woord en de daad promoveerde Diekhuis-Kuiper op dreigbrieven gericht aan publieke personen, waaronder bewindspersonen en leden van het Koninklijk Huis. Het doel was nieuwe kennis op te doen over kenmerken van dreigbrieven en een meetinstrument te ontwikkelen om toekomstig crimineel gedrag te voorspellen. ‘De nieuwe kennis over dreigbriefschrijvers draagt bij aan een betere duiding van dreigbrieven en het nemen van adequate maatregelen om publieke personen zo goed mogelijk te beschermen.’

32.000 dreigberichten
Dagelijks ontvangt de politie 32.000 dreigberichten, terwijl het aantal aangiftes 400 per jaar is, aldus Diekhuis-Kuipers. ‘Met de opkomst van social media is het aantal dreigberichten toegenomen. Voor beoordelaars is het een groot probleem om snel te duiden of iets serieus is. Dat is de aanleiding voor mij om het meetinstrument te creëren. Ik help hen sneller te duiden en beslissingen te nemen: wie moeten we monitoren, wie geven we hulpverlening, waar gaat de wijkagent op bezoek? Vaak is een dreigbrief een indicatie van een onderliggende hulpvraag, vooral bij verwarde personen.’ 

Unabomber

In 2010 volgde Diekhuis-Kuiper een opleiding forensic linguisticsaan de Hofstra University in New York om dreigbrieven op hun kenmerken te leren analyseren. Een van haar docenten was James R. Fitzgeralddie bij de FBI een gefundeerde methode ontwikkelde om dreigbrieven te analyseren. Hij was onder meer betrokken bij het onderzoek naar de Unabomber wat leidde tot de arrestatie van Ted Kaczynski. ‘Dat was de aanleiding om met dit onderzoek te beginnen.’ Ze stapte naar het OM en kreeg toestemming van de procureur-generaal om data te verzamelen. ‘Ik ben een van de twee personen in de wereld die dit onderzoek heeft gedaan.’

Herhaalbrieven

Diekhuis-Kuiper verzamelde 278 dreigbrieven, zowel digitaal als handgeschreven, richting bewindslieden, Kamerleden en leden van het Koninklijk Huis. In het boek staat een tabel met een verdeling van het aantal bedreigingen richting de minister-president of het Koninklijk Huis en of het ging om (in)directe of voorwaardelijke bedreigingen (afpersing). 14 procent van de 125 dreigbrieven was gericht aan het Koninklijk Huis, 20 procent aan de minister-president. Voor de 153 niet-strafbare dreigbrieven was de verdeling respectievelijk 28 en 24 procent. Niet-strafbare dreigbrieven kunnen als zorgwekkend of intimiderend worden ervaren vanwege een hulpvraag, incoherent taalgebruik, suïcidedreiging of zoeken naar intimiteit. Deze brieven werden vooral gekenmerkt door verwardheid (73 procent), fixatie (15 procent) en veelvuldig gebruik van voegwoorden (62 procent), zoals “omdat”, “want” en “maar”. ‘Deze brieven worden vooral door verwarde personen verstuurd en zorgen voor het meeste werk voor beoordelaars, want zij blijven het meest herhalen, gemiddeld vier keer’, zegt Diekhuis-Kuiper. 

Aangifte doen

Personen die vaak dreigbrieven schrijven blijken vaker te zijn aangehouden voor strafbare delicten, zoals vernieling, mishandeling en doodslag. Verder is opvallend dat veel dreigbrieven niet anoniem zijn. ‘Dan staat gewoon de naam of zelfs het adres eronder.’ Het is belangrijk altijd aangifte te doen van bedreiging, adviseert Diekhuis-Kuiper. ‘Je weet dan sneller dat je die brieven in de gaten moet houden en er is sneller contact met de wijkagent. Als je aangifte doet, is er ook reden voor opsporing.’

Soft target

Er is een grotere kans dat iemand de daad bij het woord voegt bij een combinatie van haat en verwardheid. Vaak kiezen deze personen voor een soft target. ‘Als iemand boos is op de burgemeester en drie raadsleden, maar het adres van de burgemeester kent, kiest hij voor de burgemeester. Die is het meest toegankelijk.’ Burgemeesters hebben sowieso veel met bedreigingen te maken en moeten soms zelfs onderduiken. ‘De persoonlijke impact van bedreigingen is groot. Daarbij kost onderzoek naar bedreiging veel geld en tijd. Dit meetinstrument helpt om er grip op te krijgen, ermee om te gaan en te weten wanneer je bedreigingen serieus moet nemen.’