90 procent van de ambtenaren is 40+

Minder dan 10 procent van de ambtenaren bij overheidsorganisaties is jonger dan 40 jaar. De gemiddelde leeftijd ligt tussen de 40 en 51 jaar. Iets meer dan 10 procent is 50 jaar en ouder.

Enquête
Dit blijkt uit de enquête 'Jong talent bij de overheid' van JS Consultancy in samenwerking met Binnenlands Bestuur onder ruim 700 ambtenaren. D66 stelt Kamervragen naar aanleiding van deze uitkomst. Overheidsorganisaties besteden over het algemeen te weinig aandacht aan jong talent. De meeste ondervraagden vinden ook dat in de eigen organisatie te weinig aandacht is voor instroom van jongere krachten. Vaak maakt instroom van jong talent geen onderdeel uit van het strategisch hrm-beleid.

Budget
Een belangrijke belemmerende factor om jongere mensen aan te nemen is het budget. Het gaat dan om taakstelling, bezuinigingen, inkrimping en vacaturestops. Bij sommige gemeenten stroomt jong talent wel in, maar doen ze weinig om hen te behouden. Ze stromen vaak net zo hard weer uit. Er is ook weinig oog voor vanuit het management. Het last-in-first-out systeem werkt niet mee. Vaak bestaat geen langetermijnvisie op personeelsbeleid en wordt de noodzaak nog niet gezien of zit die nog niet tussen de oren.

Mobiliteit
Talent is moeilijk te binden door beperkte doorgroeimogelijkheden. Onder het bestaande personeel is te weinig mobiliteit. De oudere garde blijft zitten waar die zit. Overheden mogen ambtenaren niet ontslaan, dus worden mensen teruggeplaatst naar lagere functies met behoud van de hogere schaal. Daardoor raakt de salaristuin vol en is er geen budget meer voor het aannemen van jong talent. In overheidsorganisaties waar wel talent instroomt zijn dat zowel starters als trainees. Als ze voor een van de twee kiezen zijn het vaker starters. Draagvlak voor het laten instromen van trainees en starters is er zowel binnen het bestuurlijk als het ambtelijke apparaat. Binnen het bestuurlijk apparaat heeft het aannemen van trainees meer draagvlak,  binnen het ambtelijke apparaat is meer draagvlak voor het laten instromen van starters.

Probleem
Lonneke Zwinkels, opleidingsmanager Jong Talent bij JS Consultancy, vindt het opvallend en zorgelijk dat slechts 10 procent van de ambtenaren jonger is dan 40. ‘Wij werken vaak in middelgrote en kleine gemeenten. Daar is duidelijk zichtbaar dat er weinig jongeren werken.’ Een ander opvallend resultaat vindt Zwinkels dat jong talent geen onderdeel uitmaakt van het strategisch hrm-beleid. ‘Dat heeft te maken met taakstelling en budget, maar we zien ook organisaties die toch instroom van jong talent regelen. Zij zien op de langere termijn namelijk een probleem.’

Frisse blik
Wie investeert in talent is verrast door de kennis en kunde die jong talent meebrengt. ‘Van het talent dat wij begeleiden wordt 80 procent behouden. Trainees werken in veel onderdelen van de organisatie en zien vaak waar het anders kan. Gemeentesecretarissen vertellen ons  dat zij de flexibiliteit en de blik van jonge mensen fijn vinden en dat het aanstekelijk werkt.’ Natuurlijk zijn de resultaten van de enquête niet positief. ‘Veel organisaties zijn met bezuinigingen bezig en voor hen is krapte nog een ver-van-mijn-bedshow. Toch moeten ze creatiever kijken naar processen en durven te kiezen voor jong talent. De resultaten zijn immers goed. En externen inhuren is ook een kostenpost die net zo goed aan jong talent kan worden besteed.’

Trainees
Het onderzoek versterkt de zorgen van D66-Kamerlid Wassila Hachchi over de aandacht voor het binnenhalen en behouden van jong talent. ‘De ontwikkeling die uit het onderzoek naar voren komt is zorgelijk. Wat ik wel redelijk positief vind is dat er wel draagvlak is voor trainees. De vraag is of deze na hun traineeship ook weer weg moeten.’ Het behouden van talent bij de overheid in tijden van bezuinigingen en vergrijzing is een speerpunt voor Hachchi. Zij heeft dit jaar al drie moties hierover ingediend die allemaal zijn aangenomen, maar de uitvoering van het kabinet blijft volgens D66 nog steeds vaag. De partij wijst erop dat de CAO-onderhandelingen van Donner met de ambtenarenbonden nog niet zijn afgerond, de reactie van het kabinet op het rapport De Grote Uittocht nauwelijks spreekt over jonge ambtenaren en er geen strategisch plan komt zoals in de door de Tweede Kamer aangenomen motie was gevraagd.

Cijfers
Hachchi heeft daarom opnieuw vragen gesteld aan minister Donner. ‘Het onderzoek geeft meer informatie over de gemiddelde leeftijd en het draagvlak, maar wat betekent dit in de praktijk? Ik wil meer cijfers van minister Donner.’ Het gaat dan om het aantal ambtenaren dat via traineeships werkzaam is bij overheidsorganisaties en welke maatregelen genomen zijn om jonge ambtenaren te behouden en beter te laten doorstromen. Ook wil ze weten welke vorderingen de minister in de CAO-onderhandelingen maakt met zijn voorstel van het beginsel last-in-first-out af te stappen en wanneer de minister met het strategisch plan komt. ‘De belemmeringen door het budget en taakstelling begrijp ik. Om die weg te nemen moet Donner met een fundamenteel plan komen.’

Kwaliteit
Eerder onderzoek van Binnenlands Bestuur wees al op weinig aandacht van de overheid voor het vasthouden van talent. Dit leidde al tot een mondelinge Kamervraag van Hachchi die ze nu ook schriftelijk wil gaan stellen. ‘Een compacte overheid bereik je niet met alleen bezuinigen. Je moet met minder mensen veel doen, dus dan heb je juist kwaliteit nodig. Kijk dus goed op individuele basis welk talent je in huis wilt houden. Kijk naar kwaliteiten en maak een plan voor doorstroom. Kijk naar de mogelijkheden in plaats van naar de onmogelijkheden.’

Kapitaalvernietiging
Hachchi noemt de hoge gemiddelde leeftijd bij overheidsorganisaties ook zorgelijk. ‘Maar we moeten ook kijken naar de relatie tussen ouderen en jongeren. Het is geen strijd tussen die twee. In tijden van vergrijzing moeten we ook goed omgaan met ouder personeel. Te lang zitten op een plek werkt door in de aanwas. Maar ouderen lopen evengoed vast. Zet dus die oogkleppen af en zet hen in op plekken waar je gebruik kunt maken van hun kennis en ervaring. Zo creëer je op andere plekken weer ruimte.’ Als de overheid niets doet, krijgt deze uiteindelijk “keihard de rekening gepresenteerd”, aldus Hachchi. ‘We moeten nu actie ondernemen, anders is het kapitaalvernietiging.’