Raadsfracties willen van Gazprom af

In gemeenten die een contract hebben met Gazprom wordt de roep steeds luider om deze contracten op te zeggen. Dit gebeurt naar aanleiding van een petitie en een opiniestuk die lokale overheden oproepen alle banden met de Russische gasgigant te doorbreken vanwege de Russische inval in Oekraïne. Allerlei partijen hebben afgelopen weekend schriftelijke vragen gesteld aan hun colleges over deze kwestie, blijkt uit een rondgang van Binnenlands bestuur. De grond daarvoor is een online petitie die lokale overheden oproept hun gascontracten met het Russische concern te verbreken.

Domstad

In de gemeenteraad van Utrecht hebben tien van de twaalf fracties schriftelijke vragen gesteld aan het college over de kwestie Gazprom. De Domstad heeft sinds kort een contract lopen voor grijs gas uit Rusland waarmee de gemeentelijke gebouwen worden verwarmd. Dat contract afsluiten was oliedom, vindt raadslid Maarten van Heuven (PvdD). ‘We vonden het als PvdD altijd al een slecht idee om met Gazprom in zee te gaan en nu helemaal. Het bedrijf boort op de Noordpool en in natuurgebieden. Verder wordt het gesubsidieerd door de Russische staat waardoor het gas goedkoop blijft. Vanuit Utrecht betalen we nu mee aan de oorlogvoering in Oekraïne.’

Staatsfinanciering

Volgens Van Heuven had het allemaal niet gehoeven en voelt deze situatie ‘absurd slecht’. ‘Als PvdD vragen wij al een paar jaar om de gebouwen van de gemeente te verduurzamen. Het Utrechtse college heeft echter alleen maar aangestuurd op grijze energie en op de beste prijs. Gazprom was de goedkoopste, waarschijnlijk dus omdat er staatsfinanciering is vanuit Moskou. Daardoor winnen ze in Nederland steeds meer gemeentelijke contracten, hoogstwaarschijnlijk met als doel om onze overheden afhankelijk te maken van Rusland,’ legt Van Heuven uit. Het college van Utrecht heeft al gezegd dat de gemeente nu niet onder het contract met Gazprom uit kan. Van Heuven: ‘In ieder geval hebben we het voor elkaar gekregen dat Utrecht er binnen twee jaar uitstapt. Er waren namelijk nog twee opties om het contract te verlengen, maar die zijn nu gelukkig van de baan. Er komt sowieso geen nieuw contract meer met Gazprom.’ Goedkoop is uiteindelijk duurkoop, benadrukt de volksvertegenwoordiger. ‘Het is erg frustrerend voor ons, omdat we eerder al onderzoek hebben gedaan naar duurzame alternatieven op grijs gas. We merken nu dat dit geen goede keuze is. Er was ook veel kritiek op deze aanbesteding. Waarom zou je alleen maar kijken naar de prijs? Er zijn zoveel andere randvoorwaarden waarop je kan aansturen, zoals duurzaamheid.’

Eén vuist

In het gemeente Leusden speelt er iets anders: daar heeft het college samen met zestien andere gemeenten een contract afgesloten met Gazprom. Die overeenkomst loopt tot eind 2022. Voorman Marcel Sturkenboom van de gezamenlijke fractie PvdA-GroenLinks heeft schriftelijke vragen gesteld aan burgemeester Gerolf Bouwmeester (D66). ‘De inval van Rusland in de Oekraïne is natuurlijk schandelig’, zegt hij. Afdelingen van de PvdA en GroenLinks in onder meer Amersfoort en Woudenberg hebben eveneens vragen gesteld aan hun colleges. Sturkenboom wil ook dat bij de zestien andere gemeenten actie wordt ondernomen tegen de Russen. ‘We willen collectief één vuist maken tegen Gazprom zodat we snel kunnen handelen.’ Het wordt misschien een dure oplossing, maar dat lijkt hem de vraag van de tweede orde. ‘Dit is morele en maatschappelijke verantwoordelijkheid nemen. Hij wil ook dat Leusden de online petitie ondertekent. Hij krijgt steun van Hilde van den Heuvel van het lokale Leusden Vooruit. ‘Met het contract financieren wij op dit moment direct en indirect voor een deel de oorlog, welke wordt gevoerd door Poetin. Wij willen hier op geen enkele wijze mee worden geassocieerd.’

Stad van Vrede en Recht

Niet alleen in het midden van het land, maar ook in Den Haag heerst consternatie over een gemeentelijk contract met Gazprom. Verschillende raadsfracties stelden dit weekend vragen aan het college met de bedoeling om onder het contract uit te komen. De Haagse Stadspartij is er een van. ‘Wij willen niet dat Den Haag via gas afhankelijk is van het dictatoriale regime van Poetin en zo meebetaalt aan de aanval op Oekraïne. Den Haag heeft bovendien als stad van Vrede en Recht een voorbeeldfunctie om hierover een duidelijk signaal af te geven,’ zegt lijsttrekker Joris Wijsmuller. Ook moet de Hofstad van het gas af. ‘Den Haag wil in 2030 klimaatneutraal zijn en hiervoor moeten we sowieso af van fossiele bronnen als gas, en overschakelen op hernieuwbare bronnen uit zon, wind, water en bodem.’

Niet meer betalen

Hoewel de Haagse Stadspartij samen met de fracties van GroenLinks, D66 en de PvdA schriftelijke vragen aan het college heeft gesteld over de verbintenis met Gazprom, is het nog niet duidelijk hoe die in elkaar steekt. Een motie indienen om het college ertoe te bewegen het contract eenzijdig op te zeggen of om gewoonweg niet meer aan de Russen te betalen, zit er nog even niet in. ‘In onze vragen zit de oproep om het contract te beëindigen. Vanwege de campagne voor de gemeenteraadsverkiezingen staat er voor 16 maart geen raadsvergadering meer gepland, dus een motie op korte termijn kan nu niet worden ingediend.’ Wijsmuller vindt de publieke opinie achter zich, want de verontwaardiging onder de Nederlanders over de Russische inval in Oekraïne lijkt groot. ‘Politiek zie ik geen beletsel.’

Schier en Hilversum wakker

Op kleinste Waddeneiland van Nederland gist het eveneens. Fractievoorzitter Wyb Jan Groendijk van Schiermonnikoogs Belang gaat bij het college vragen stellen over het contract met Gazprom. ‘Net als waarschijnlijk het overgrote deel van onze Nederlandse bevolking ben ik erg geschrokken van de Russische inval in Oekraïne. Ik vind dan ook dat wij alles moeten doen binnen onze mogelijkheden om ons ongenoegen kenbaar te maken richting de Russische regering.’ ‘Wetende dat Gazprom in feite een verlengstuk is van deze regering, rest ons niet anders om te kijken wat de mogelijkheden zijn om het contract dat wij hebben met betrekking tot gasleverantie te beëindigen. Dit zou in de meest ideale manier gezamenlijk moeten gebeuren,’ aldus Groendijk, die doelt op samen optrekken met andere lokale overheden. Hij verwacht ‘een positieve grondhouding’ van het college van Schiermonnikoog inzake.

Voorzichtig

Ook in de gemeente Hilversum is nog niet alles duidelijk. VVD-raadslid Hidde Fennema is nog voorzichtig. ‘We hebben schriftelijke vragen gesteld om in eerste instantie te verifiëren of wat er op de website van de petitie staat, dat Hilversum een contract met Gazprom heeft, wel klopt. Als het klopt, willen we weten waarvoor dit contract er is en wat de omvang er van is. Het is niet zo dat Hilversumse huishoudens dit gas krijgen, dat gaat via de gewone gasleverancier, dus het moet dan gaan om bedrijfscontracten voor bijvoorbeeld een zwembad, een werf of een sporthal. Als dat zo blijkt te zijn, wil de Hilversumse VVD zeker snel onderzoeken of die contracten vervangen kunnen worden zodat we niet meer met een Russisch staatsbedrijf in zee gaan.’

Alternatief

Fennema wil realistisch zijn: ‘Met alleen maar roepen dat we van het gas af moeten komen we er niet. Dat gas wordt niet voor niets geleverd. Om zo’n contract te stoppen moet er dus een alternatief zijn. En dan is de vraag ook nog wat dat alternatief kost. Maar als dat alternatief er is dan denk ik dat er een ruime meerderheid in de gemeenteraad is die het stoppen van een contract met Gazprom zal steunen.’ Wel overweegt de VVD een motie in te dienen als blijkt dat er een contract met de Russische gasgigant ligt. ‘We zullen dan zo breed mogelijke steun in de raad zoeken.’

Dure oplossing

Terug naar Utrecht, waar PvdD-raadslid Maarten van Heuven zich zorgen maakt. ‘Utrecht komt waarschijnlijk niet onder het contract met Gazprom uit, maar ik hoopt dat gemeenten, provincies en waterschappen samen een vuist kunnen vormen tegen het concern,’ zegt hij. ‘Je ziet dat veel meer bedrijven en overheden de samenwerking met Russische partijen opzeggen vanwege de oorlog in Oekraïne. Misschien dat we als lokale overheden dan samen kunnen zeggen: Gazprom, we hoeven jullie product niet meer.’ Het zal spannend worden als het Russische concern naar de rechter gaat indien er niet meer wordt betaald. Van Heuven: ‘In het ergste geval neem je geen gas meer af en betaal je door. Dat is een dure oplossing, maar soms is duur wel beter dan het laten lopen.’