Gemeenten laks met claimrecht

Bijna de helft van de gemeenten verzuimt burgers te wijzen op de mogelijkheid geld te claimen bij het te lang uitblijven van een beslissing. Dat blijkt uit een monitor van de Wet dwangsom.

Bij 43 procent van de gemeenten wordt niet gewezen op de mogelijkheid een dwangsom bij niet tijdig beslissen te claimen omdat een wettelijke of redelijke termijn is verstreken. Verder blijkt uit de monitor dat iets minder dan de helft van de onderzochte gemeenten haar burgers informeert via huis-aan-huisbladen en de eigen website (49 procent). Iets meer dan een kwart (27 procent) zegt bij een aanvraag meteen een formulier te leveren waarbij op de dwangsom wordt gewezen. 

De Wet Dwangsom en beroep bij niet tijdig beslissen is op 1 oktober 2009 ingevoerd. Destijds werd afgesproken de uitvoering van de wet twee jaar te volgen. Oud-minister Spies van BZK heeft die monitor naar de Tweede Kamer gestuurd. ‘Die resultaten vallen niet mee ’, zegt Christa Lagerweij. Zij is juridisch adviseur, verzorgde cursussen voor gemeenten bij de invoering van de wet en schreef het boek Tijdsdruk in het bestuursrecht.

Overbodig
Lagerweij: ‘Waarom waarschuwen gemeenten niet? Je zou bijna denken dat ze slapende honden niet wakker willen maken. Terwijl het natuurlijk niet gaat om het geld maar omdat burgers willen weten waar ze aan toe zijn.’

De indiener van het wetsvoorstel, de huidige burgemeester van Utrecht Aleid Wolfsen, zei destijds in de Tweede Kamer dat het voorstel uiteindelijk overbodig zou moeten zijn. Gemeenten kunnen uitstel vragen van een beslissing, als er meer tijd nodig is om een besluit te nemen, bijvoorbeeld omdat een deskundige moet worden ingeschakeld.

Uit de monitor blijft dat gemeenten het formalistisch en bureaucratisch vinden dat het uitstel schriftelijk moet worden voorgelegd aan de aanvrager. Als dat mondeling of per e-mail kan is dat veel gemakkelijker. Spies wil daar wel een wetswijziging voor indienen, maar dan moet daarin ook worden vastgelegd dat de gemeente een bevestiging van die afspraak tot uitstel naar de aanvrager stuurt.

Timing
De Wet ruimtelijke ordening bepaalt dat de gemeenteraad zo snel mogelijk, maar in elk geval binnen acht weken, moet beslissen tot afwijzing van een aanvraag om een bestemmingsplan vast te stellen. Uit de monitor blijkt dat gemeenten de vergaderfrequentie van de meeste raden te laag vinden om aan deze bepaling te voldoen. Daarom bevelen de onderzoekers aan de termijn te verruimen van acht tot twaalf weken.

Spies zegt daarover in haar brief: ‘Het lijkt een kwestie van timing te zijn om een besluit voor de wijziging van bestemmingsplannen op tijd af te hebben. Ook kleine gemeenten vergaderen minstens één keer per maand. Door een goede planning zullen gemeenten aan de termijn van acht weken moeten kunnen voldoen en daarom zal de wettelijke termijn ook niet worden aangepast.’

Onredelijk
Tot 1 oktober dit jaar is een wetsvoorstel tot aanpassing van de Wob in consultatie geweest bij verschillende betrokkenen en is er gepeild via internetconsultatie. Het gaat ondermeer om de mogelijkheid een verzoek af te wijzen wanneer er aanwijzingen zijn dat het verzoek ‘kennelijk onredelijk’ is. Bijvoorbeeld omdat er aanwijzingen zijn dat het louter gaat om een dwangsom in de wacht te slepen of het overduidelijk is dat het gaat om het pesten van de gemeente. Verder dan het afwijzen van ‘kennelijk onredelijke’ verzoeken wil Spies niet gaan. ‘Openbaarheid van overheidsinformatie is en blijft het uitgangspunt van de Wob. Burgers moeten inzicht kunnen krijgen in het functioneren van de overheid en mee kunnen doen in de samenleving’, schrijft de minister.

Lagerweij vindt de monitor wel erg beperkt. ‘Alleen gemeenten zijn gevraagd, maar waarom is ook niet een ambtelijke dienst als de Belastingdienst meegenomen. Ook burgers zijn er niet bij betrokken. Dat is toch vreemd. Dat zijn toch de klanten?’ Ze vindt het ook jammer dat er geen aandacht is besteed aan het kabi netstandpunt Ervaringen met bezwaar. Voormalig minister Donner van Binnenlandse Zaken adviseerde de overheden zorgvuldig te communiceren met de burger.

Afschaffen
Mysterieus is de zin in de brief van Spies over de Bestuurlijke monitorcommissie. De adviescommissie van de minister neemt alle aanbevelingen van het door BMC uitgevoerde onderzoek over, maar gaat op één punt nog verder. Geadviseerd wordt de Wet dwangsom af te schaffen. Voorzitter Bert Schneiders van de commissie schrijft in zijn aanbiedingsbrief hierover: ‘De conclusie van de bestuurlijke monitorcommissie is dat de Wet dwangsom de nodige knelpunten voor gemeenten oplevert die theoretisch gezien op te lossen zijn.

Los van de uitkomsten van het onderzoeksrapport, willen wij echter pleiten voor deregulering door het afschaffen van de Wet dwangsom. De kwaliteit van dienstverlening komt hiermee niet in gevaar, gezien de prioriteit die gemeenten hier zelf al aan geven. Door afschaffing geven rijk en politiek blijk van vertrouwen in zowel het gemeentelijke bestuur als de lokale democratie.’ Lagerweij: ‘Dat advies komt zomaar uit de lucht vallen. In de monitor wordt daar nergens voeding aan gegeven. Dat element zou toch meer toegelicht moeten worden. Terecht dat minister Spies daar niet op ingaat.’