Foute en minder foute burgemeesters in Heemskerk

Heemskerk kende er twee – burgemeesters in oorlogstijd – en pragmatische worstelaars waren het niet.Bestuurshistoricus en oud-inwoner Jan de Roos dook in de geschiedenis van de burgemeesters van de Kennemergemeente die land én bezetter diende.

Despotisch
Ook al komen beide burgemeesters er zeker niet mooier van af, De Roos schetst met zijn net verzorgde, en rijk geïllustreerde, boek tóch een genuanceerder beeld. De eerste, Willem Vreugde, toonde al ruim voor de bezetting despotische trekjes, stelt De Roos vast. Zijn hele ambtsperiode was verweven met openlijke conflicten met raad en inwoners. Al voor de oorlog beschikte de Commissaris van de Koningin over een ongedateerde ontslagbrief, mocht Vreugde het weer eens te bont maken.

Schulden
Dat de Duitsers binnenvielen, was voor Vreugde de redding voor zijn positie — al was het van korte duur. Dat de burgemeester zijn schulden bij lokale handelaren (waaronder maar liefst driehonderd gulden aan rookwaren) probeerde af te lossen met een greep uit armen- en gemeentekas, was zelfs voor de bezetter te veel. Zijn arrestatie en veroordeling werd zijn redding. Letterlijk, want ook het verzet had de eigenzinnige autocraat al op de korrel.

Kleurloos
Aan de kleurloze tussenpaus Herman van Bethem wil De Roos niet veel woorden wijden. Zijn burgemeesterschap, overigens formeel een waarneming vanuit zijn functie als gemeentesecretaris, typeert zich vooral als iemand die voor beide kanten geen verhindering wilde verzorgen — en zo zit deze Van Benthem ook de geschiedenis niet in de weg.

Opportunist
Al snel stelde de NSB weer een echte burgemeester aan. Maar deze Karel ter Punt was veel minder ‘fout’, vindt De Roos dan zijn voorganger. Voor de ambitieuze opportunist was de bezetting een carrièrekans. Alleen wanneer het zichtbaar was, toonde Ter Punt zich heuler met de vijand, maar op meer medewerking hoefde de Nazi’s niet te rekenen. Als in een modern politiek drama toonde Ter Punt zich eerder amoreel dan immoreel, oordeelt de auteur.

Donkergrijs
Vreemd dan, zegt De Roos, dat juist Ter Punt ontbreekt in de Heemskerkse portrettengalerij, en de machtsbeluste boef Vreugde er wel is komen te hangen. De weglating is eerder selectief dan empirisch, stelt De Roos, en moet worden hersteld. ‘Goed’ was Ter Punt zeker niet, maar ook niet ‘fouter’ dan Vreugde. Welke tint donkergrijs je deze burgemeesters ook geeft, het wordt tijd ook deze bladzijde te omarmen — en een plaatsje te geven van het stadhuis.