Even geen democratie

Maar het ging dit keer wel ergens over, al leek het in de verte op een oude koe in een sloot. Het ging over de meest vergaande beslissing die een Nederlands kabinet maar kán nemen: politieke steun betuigen aan een oorlog waarvoor een juridisch kloppende rechtvaardiging ontbreekt.

Afgelopen zaterdag brak Klaas de Vries, éminence grise binnen de Partij van de Arbeid, daar in het radioprogramma Argos zijn lans over. Hoe kan het, vroeg hij zich af, dat er in alle fatsoenlijke landen tot aan Groot Brittannië en de Verenigde Staten aan toe, uitvoerig onderzoek gedaan is naar de inval in Irak, terwijl het Nederlandse parlement tot de dag van vandaag afzijdig toekijkt? Het antwoord is wel duidelijk.

Van het begin af aan heeft premier Balkenende er niet van willen weten. En het is hem, tijdens de coalitiebesprekingen in Beetsterzwaag, gelukt om de PvdA zover te krijgen dat Bos en de zijnen, uit pure regeerlust, er toen ook maar van af gezien hebben. Weliswaar had met name Bert Koenders zich in de jaren daarvoor het vuur uit zijn sloffen gelopen om wél een onderzoek te eisen. Maar toen puntje bij paaltje kwam slikte ook hij zijn tot dan toe gebezigde krachttermen in.

De voltreffer die Klaas de Vries in Argos scoorde betrof in de allereerste plaats zijn verbijstering dat te Beetsterzwaag leden van de komende regering ertoe over gegaan waren om de leden van de zojuist gekozen volksvertegenwoordiging in hun rechten te beknotten. Of, om het nog iets gedragener te zeggen, de democratie en de parlementaire controle terzijde te schuiven. In feite dwongen de onderhandelaars het parlement om de kiezen stijf op elkaar te houden.

Veel minder duidelijk is het antwoord op de vraag waarom JPdeMP zo’n broertje dood heeft aan een parlementair onderzoek. In Argos kon je Jaap de Hoop Scheffer, toen nog minister van Buitenlandse Zaken, met zoveel woorden horen zeggen dat het hem om de opsporing van de massavernietigingswapens ging, terwijl Balkenende altijd volhield dat het hem louter om de verwijdering van Saddam Hoessein te doen was.

Intussen weet iedereen dat die massavernietigingswapens er niet waren, dat hebben Colin Powell en zelfs George W. Bush erkend. Bovendien is er dankzij diepgravend speurwerk van Joost Oranje in NRC Handelsblad vast komen te staan dat de Nederlandse regering door de hoogste ambtelijke adviseurs gewaarschuwd werd dat er geen legale grond voor die oorlog viel aan te voeren. Inmiddels hebben de Eerste Kamerleden, niet gebonden aan het regeerakkoord, al een stuk of honderd vragen gesteld over Irak, Klaas de Vries in zijn eentje alleen al zestig. Afgelopen april stuurde hij ze naar de regering, half december wacht hij nog steeds op antwoord.

Misschien schuilt de sleutel voor al die onwillige traagheid wel in de figuur van Jaap de Hoop Scheffer. Uiteindelijk heeft die zijn huidige baan bij de NAVO mede te danken aan de steun die Balkenende indertijd aan Bush toezegde. Het kan altijd nog. De Eerste Kamer kan alsnog een onderzoek instellen. Het zou een daad van democratische zuiverheid zijn.