Vuurwerk moet in Enschede het roken achterna

Enschede staat al jaren in de top van gemeenten met de meeste vuurwerkoverlast. Dankzij het Burgerbesluit Vuurwerk, waarbij de hele stad mee kon praten, gaat de gemeente de komende jaarwisseling met meer vertrouwen tegemoet. Wel zijn er volgens hoofd communicatie Jan Arie Bijl bestuurlijke leermomenten.

Gemeente aan zet

Het Burgerbesluit kwam tot stand op initiatief van de in 2015 aangetreden burgemeester Onno van Veldhuizen. Hij wilde dat inwoners met elkaar in dialoog gingen over hoe ze oud en nieuw willen vieren. Daarvoor is gekozen voor de G1000-methodiek, die moest uitmonden in een door de burgers gedragen besluit. Bijl: ‘Hierbij zijn wel aantal kaders afgegeven. Zo is duidelijk gemaakt dat voor een voorstel dat  extra geld of capaciteit vereiste instemming van de gemeenteraad nodig was.’ Anders dan bij een normale G1000, waar het initiatief door burgers ‘van onderop’ komt, nam de gemeente het voortouw.

Negen werkgroepen
Van de tienduizend Enschedeërs die werden ingeloot om mee te praten, kwamen er begin juni 320 opdagen bij de startbijeenkomst, het burgerforum. ‘We hadden de pech dat het fantastisch mooi weer was, de eerste mooie zaterdag van het jaar’, zegt Bijl. ‘Er hadden zich vijfhonderd aangemeld. Maar wie gaat vrijwillig met dat weer een hele dag in een sporthal zitten?’ Van de 320 waren er 130 bereid om in een van de negen werkplaatsen zitting te nemen, die zich met uiteenlopende aspecten van het vuurwerkvraagstuk bezig gingen houden. Die thema's waren door het burgerforum bepaald.

Wisselende dynamiek
Dat was het eerste leermoment, zegt Bijl. ‘We hadden moeten aangeven hoe groot het tijdsbeslag voor hen zou zijn. Dan weten burgers wat hen te wachten staat en gaan ze beter voorbereid het traject in.’ De negen werkplaatsen, elk voorzien van een ambtelijk begeleider, kenden een wisselende dynamiek. Bij sommige, zoals de werkgroep handhaving, nam een kopgroep van een paar leden het heft in handen, met grote uitval onder de rest als gevolg. Ook bleken de voorstellen  van een aantal werkplaatsen gaandeweg te overlappen. De vorming van thematisch minder stringent ingedeelde ‘werkateliers’ bood hiervoor een oplossing. Bijl: ‘Die brachten nieuwe energie.’

Helft voorstellen aangenomen
Uiteindelijk brachten de werkplaatsen zes voorstellen in voor een nieuwe vuurwerkaanpak in Enschede. Van die zes werden er in november drie aangenomen door de 72 overgebleven burgers die het hele traject hadden doorlopen. Bijl: ‘Er is onder meer een uitgebreid voorstel aangenomen dat neer zou komen op ruim zeventig verplichte vuurwerkvrije zones. Dat moet nog nadere uitgewerkt worden op haalbaarheid. Dit jaar maken we een eerste begin met verplichte vuurwerkvrije zones rond dierenverblijven en medische centra én een actie met posters in de HAH-krant die mensen voor hun ramen kunnen hangen. Ook komt er voorlichting op scholen, gedragen door de leerlingen zelf, en lanceert de gemeente een eigen website met een uitgebreide bewustwordingscampagne rond vuurwerkoverlast.’

Uitkomsten enquête overlappen
72 burgers die 160.000 Enschedeërs zouden moeten vertegenwoordigen – geeft dat een representatief beeld? ‘We hebben intensief samengewerkt met de Newsroom053 [een samenwerkingsverband tussen de stadsredactie van Tubantia en de lokale omroep 1Twente Enschede] en die hebben een enquête  uitgezet die door ruim vierduizend mensen is ingevuld’, geeft Bijl aan. ‘De uitkomsten overlapten met die van het Burgerbesluit. Ook heeft een promovenda van de Universiteit Twente onderzocht in hoeverre die deelnemers aan de startbijeenkomst  qua leeftijdsopbouw en opleiding onze gemeente representeren, dat bleek het geval. Natuurlijk hadden we liever een hogere opkomst gehad, maar zoals onze burgemeester beklemtoont heeft elke inwoner tijdens de vuurwerkdialoog de kans heeft gekregen zijn stem te laten horen.’

Bewustwording toegenomen
De gemeente besloot de uitkomsten al meteen voor de komende jaarwisseling ter hand te nemen.  Niet dat Bijl verwacht dat die nu ineens probleemloos zal verlopen. ‘Je moet het zien zoals bij roken. Een paar jaar geleden was dat op feestjes nog heel normaal, terwijl vrijwel niemand het nu nog in zijn hoofd zal halen om ongevraagd een sigaret op te steken. Ook bij het vuurwerk zal er wel een paar jaar overheen gaan voordat de overlast significant minder wordt. Maar de bewustwording van de overlast is enorm toegenomen. Er zijn nu al kinderen de hun ouders op het afsteken van illegaal vuurwerk aanspreken. Dat is een belangrijke stap, want dat schaf je hier zo over de grens bij de Aldi in Gronau aan.’

Enorme berg werk
Een deel van de 72 burgers blijft in het nieuwe jaar bij het vuurwerkdossier betrokken. ‘Ze praten bijvoorbeeld mee over het voorlichtingsmateriaal dat wij maken’, zegt Bijl. ‘Dat is voor ons een nieuwe manier van werken, maar tegelijk leuk en leerzaam.’ Vanuit de bevolking gaan stemmen op voor een nieuw Burgerbesluit, maar Bijl betwijfelt of het al in 2018 in Enschede zo ver zal komen. ‘In deze vorm is het niet alleen voor de burgers, maar ook voor de gemeente een enorme berg werk. Je moet ook net een onderwerp hebben dat onder de bevolking breed leeft. Maar wil je de burgers raadplegen met een genuanceerdere uitkomst dan het ja/nee van een referendum én ze betrokken houden bij de uitvoering, dan is het ook in de toekomst de moeite waard.’