‘Den Haag moet provincies bij herindeling vertrouwen geven’

Herindeling-van-onderop lijkt simpel, maar is het niet. De Noord-Hollandse gedeputeerde voor herindeling, Bart Heller (GroenLinks), geeft twee voorbeelden. ‘In West-Friesland willen Andijk, Medemblik en Wervershoof fuseren. Dat is honderd procent van onderop. De buurgemeenten Enkhuizen, Hoorn en Stedebroec hebben negatief gereageerd en aangezien voor herindeling ‘voldoende lokaal draagvlak’ moet zijn, kunnen we dus niet positief reageren.

Niedorp en Wieringermeer voorzien problemen om het hoofd boven water te houden en willen fuseren. Dat is ook 100 procent van onderop. Een herindeling moet echter robuust zijn, ingebed in een regionale visie op de bestuurlijke toekomst. We moesten daarom erop aandringen dat zij in gezamenlijkheid met de regio tot een oplossing komen. De negen gemeenten zijn nu een traject gestart om onder leiding van een informateur te komen tot een totale visie voor de Noordkop.’

Bart Heller nam vorige zomer de portefeuille over van zijn gestopte partijgenoot Albert Moens. Sindsdien is hij aanspreekpunt voor herindeling, dat in bijna de helft van de zestig Noord-Hollandse gemeenten een heet hangijzer is. ‘Het kernprobleem is overal hetzelfde: de ene gemeente wil wat, de andere niet. Het moet niet zo zijn dat de een gemeente die wil herindelen, wordt gegijzeld door een gemeente die niets wil, of dat daardoor jaren vertraging ontstaat. Uit eigen ervaring als ambtenaar bij de toenmalige gemeente Driebergen-Rijsenburg weet ik hoe funest dat is. Dat geeft jaren van onzekerheid.’ Niets doen is daarom volgens Heller evenmin een oplossing omdat het geen duidelijkheid schept over de toekomst.

Achternamiddag

Heller zou wensen dat Den Haag de provincies het vertrouwen geeft om het herindelingsproces uit te voeren. In 2006 verweet de Kamer Noord-Holland in West-Friesland te weinig regie te hebben gevoerd en toen dat vorig jaar rondom Bussum wel gebeurde, vond ‘Den Haag’ het lastig om daarin mee te gaan. Het nieuwe concept-beleidskader (zie stuk hierboven) biedt volgens de gedeputeerde te weinig houvast.

‘Wat je ziet als er inhoudelijke meningsverschillen zijn, is dat Den Haag altijd een rol speelt. Soms wordt er dan op één achternamiddag een variant bedacht die nooit in beeld is geweest. Dat werkt door bij een volgende herindelingsprocedure en geeft onzekerheid. Als wij het ordentelijk doen, moet je er van op aan kunnen dat het herindelingsvoorstel er in Den Haag doorkomt. Ook de Tweede Kamer zou zich redelijk terughoudend moeten opstellen. Dat is niet om de Kamer buitenspel te zetten, maar de provincie kan alleen een duidelijke rol spelen als de Kamer terughoudendheid betracht. Als dat niet gebeurt, werken wij voor niets, hou je onduidelijkheid en introduceer je onzekerheid.’

Daarmee zijn burgers, bedrijven en de gemeenten niet gediend. Want er is een grote behoefte aan herindeling als gevolg van de stroom van taken die van rijk naar gemeenten gaan en door een aantal maatschappelijke ontwikkelingen. ‘De samenleving verandert, is steeds meer gejuridiseerd en maatschappelijke organisaties regionaliseren en professionaliseren. Op papier kunnen gemeenten het, soms samen, nog wel bolwerken, maar in de praktijk kan men het niet meer managen. Je kunt wel taken inkopen, maar als je zelf niet meer de kunde in huis hebt om de kwaliteit te beoordelen, kun je het niet meer aansturen, noch er iets van vinden.'

'Ik roep niet hoeveel inwoners een gemeente moet hebben, maar schaalvergroting kan wel een oplossing zijn. Gemeenten zijn dan beter in staat om kennis, kunde en specialismen te organiseren. Want als het gaat om het ontbreken van voldoende specialisme betekent dat het afgeven van verkeerde vergunningen, het niet op de hoogte zijn van de laatste jurisprudentie of dat men de mogelijkheden om de reïntegratie van bijstandsgerechtigden niet rond kan krijgen.’