'Decentraliseren goed voor de burger'

Een ruime meerderheid van de gemeenteambtenaren (63 procent) wil extra taken van rijk of provincie overnemen. Daar staat tegenover dat een kwart van hen dat afwijst, zo blijkt uit de Decentralisatie-enquête van Binnenlands Bestuur onder 716 gemeenteambtenaren.

 

Over de overdracht van extra taken aan gemeenten presenteert een interbestuurlijke commissie onder leiding van de voormalige Nijmeegse burgemeester Ed d'Hondt woensdag op het VNG-congres in Den Bosch haar eindrapport. Uit de enquête van Binnenlands Bestuur blijkt dat er onder ambtenaren stevige twijfels zijn of gemeenten in staat zijn extra taken uit te voeren. Minder dan de helft van de gemeenteambtenaren gelooft er in, maar meer dan helft aarzelt of meent dat de eigen gemeente de uitvoering van eventuele extra taken niet naar behoren aan kan. De ambtenaren van de kleine en middelgrote gemeenten hebben de meeste aarzeling. Naarmate de eigen gemeente groter is, geloven de ambtenaren eerder dat de eigen gemeente gedecentraliseerde taken succesvol kan uitvoeren.

 

De Twentse hoogleraar bestuurskunde Bas Denters: 'Het beeld is dat gemeenten niet allemaal staan te juichen bij een eventuele nieuwe decentralisatieoperatie. Dat beperkt zich niet alleen tot kleine gemeenten, maar ook onder de grote groep van middelgrote gemeenten die naar Europese maatstaven tot de stevige gemeenten behoren, leven er vragen of men dit kan behappen.' De belangrijkste problemen die gemeenteambtenaren verwachten is een tekort aan ambtenaren. Meer dan helft gelooft ook dat er financiële problemen dreigen.

 

De Tilburgse bestuurskundige Marcel Boogers: 'Kleine gemeenten kunnen decentralisatie wel aan, maar ze moeten eerder noodverbanden leggen zoals de inhuur van externen, het uitbesteden van taken en intergemeentelijke samenwerkingsverbanden. Ik was recent bij een bijeenkomst van de commissie-D'Hondt waar door enkele burgemeesters en secretarissen werd gewaarschuwd dat verdere decentralisatie extra druk op de gemeentelijke organisatie betekent. De boodschap daar was dat meer overheveling van taken de kleinere gemeenten afhankelijker zou maken van grote adviesbureaus. Daar gaan de goede mensen naar toe vanwege de betere arbeidsvoorwaarden. Kleinere en middelgrote gemeenten kunnen daar niet tegen opbieden.'

 

Voetbal

 

Veertig procent van de ambtenaren verwacht dat decentralisatie organisatorische problemen oplevert voor de afstemming met bestaande taken. Boogers: 'Dat is fors en herkenbaar. Nieuwe taken inbedden in bestaand beleid is namelijk lastig.' Denters wijst op het belang van voldoende kennis en expertise binnen de gemeenten. 'Zelfs bij de allergrootste gemeenten, zo heeft de evaluatie van de eerste periode van het grotestedenbeleid geleerd, zie je dat gemeenten moeite hebben de nieuwe beleidsruimte te benutten en op grond van lokale informatie maatwerk te leveren. Decentralisatie biedt mogelijkheden, maar dat zijn nog geen kansen. En het is net als met voetbal: als je geen kansen krijgt, maak je ook geen doelpunten. Gemeenten moeten daarom met expertise worden toegerust. Als Den Haag de taken over de heg slingert zonder adequate financiële middelen en capaciteit, roep je de problemen vanzelf op.'

 

Denters kan zich daarom voorstellen dat het overgrote deel van de ambtenaren decentralisatie ziet als een bezuinigingsoperatie. De ambtenaren (61 procent) wijzen het kabinet als belangrijkste initiator aan. Een kwart van de ambtenaren van de grote gemeenten ziet het eigen gemeentebestuur als de belangrijkste aanjager van decentralisatie. Boogers: 'Dat is opvallend, want je zou zeggen dat men als lokale overheid zelf de ruimte wenst om problemen op te lossen.'

 

Meer taken

 

Wilt u dat de gemeente waar u werkt meer rijks- en provincietaken overneemt?

 

Aantal inwoners <20.000
Ja	50%
Nee	39%
Geen mening	11%

Aantal inwoners 20.000-50.000
Ja	59%
Nee	28%
Geen mening	13%

Aantal inwoners 50.000-100.000
Ja	68%
Nee	28%
Geen mening	13%

Aantal inwoners >100.000
Ja	68%
Nee	21%
Geen mening	11%

 

 

Opgewassen tegen

 

Kan uw gemeente de uitvoering van eventuele extra taken naar behoren aan?

 

Aantal inwoners: <20.000
Ja	29%
Nee	25%
Twijfelachtig	45%
Geen mening	1%

Aantal inwoners: 20.000-50.000
Ja	33%
Nee	17%
Twijfelachtig	47%
Geen mening	3%

Aantal inwoners: 50.000-100.000
Ja	53%
Nee	9%
Twijfelachtig	33%
Geen mening	4%

Aantal inwoners: >100.000
Ja	63%
Nee	12%
Twijfelachtig	22%
Geen mening	3%

Zie voor de totale resultaten de Binnenlands Bestuur Decentralisatie-enquête onder gemeenteambtenaren.

 

Angst voor herindeling

 

Ambtenaren van de kleine en middelgrote gemeenten beschouwen decentralisatie als een aanjager voor gemeentelijke herindeling. Burgemeester Ruud Severijns van Oirschot onderkent het gevaar: 'Als we als kleine gemeenten niet oppassen, krijgen we via de U-bocht van de decentralisatie van taken toch weer de discussie over de gemeentelijke herindeling van taken op ons bordje.'

 

De bestuurders van de kleine Brabantse gemeente (17.800 inwoners) trokken op het herfstcongres van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) vorig jaar aan de bel toen daar het rapport van de commissie-Van Aartsen werd vastgesteld. Dat rapport was aanleiding voor pleidooien uit de VNG om te streven naar grotere gemeenten met meer dan zestigduizend inwoners. Oirschot kreeg met andere kleine gemeenten geen voet aan de grond. 'Je moet constateren dat wij toen te laat waren. Als kleine gemeenten zijn we vooral druk met onze eigen gemeente en bekommeren we ons nauwelijks om dat soort vraagstukken zoals Van Aartsen die aansneed. Als kleine gemeenten verwijten wij dat de grote gemeenten binnen de VNG de agenda bepalen. Wij moeten als kleine gemeenten meer ons gezicht laten zien en onze opvattingen laten horen', concludeert Severijns.

 

De PvdA-burgemeester constateert dat decentralisatie vooral als principe wordt beleden en onderschrijft het gevoel van de ambtenaren van kleine en middelgrote gemeenten in de enquête van Binnenlands Bestuur dat extra taken 'over de schutting worden gekieperd'. 'Ik wil de vraag stellen of alle gemeenten over één kam geschoren moeten worden. Amsterdam is anders dan een dorp als Oirschot. We moeten daarom kijken of we meer kunnen differentiëren. We hebben te maken met decentralisatie van taken, maar tegelijk worden de kwaliteitseisen steeds verder opgeschroefd. Ambtenaren van kleine gemeenten uiten de zorg of er voldoende middelen en capaciteit is. Dat gevoel deel ik. Als we kijken naar de krapte aan mensen waarmee we te maken hebben, wordt het alleen maar erger. Het gevaar bestaat daardoor dat we taken niet aankunnen, waardoor we toch weer een discussie krijgen over de schaalgrootte van gemeenten.' 

 

VNG verandert: geen hoger cijfer

 

De waardering voor de dienstverlening van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) is in vier jaar tijd hetzelfde gebleven, ondanks alle inspanningen van de gemeentekoepel om de achterban meer te ondersteunen. Gemeenteambtenaren beoordelen in de enquête van Binnenlands Bestuur de VNG als dienstverlener met het cijfer 6,5. Vier jaar geleden scoorde de VNG op dienstverlening ook het cijfer 6,5. De VNG heeft de afgelopen vier een groot aantal veranderingen doorgevoerd om de service aan de leden te verbeteren.

 

De gemeentekoepel heeft webpanels geïntroduceerd, organiseert meer lokale en regionale bijeenkomsten en heeft alle modelverordeningen herzien vanuit het oogpunt of ze nog wel nodig zijn. Verder is de website veranderd zodat leden gemakkelijker en sneller informatie kunnen krijgen. Bestuurlijk heeft de VNG de eigen organisatie slanker gemaakt: voorzitters van de vakcommissies zijn tevens lid van het bestuur waardoor er sneller en adequater gereageerd kan worden. De waardering van de gemeenteambtenaren voor de VNG als lobbyorganisatie is hoger. De VNG als lobbyist krijgt een 6,7 en als belangenbehartiger een 6,4. Vier jaar geleden beoordeelden zes op de tien ambtenaren de effectiviteit van de VNG als redelijk.

 

Oordeel over VNG
Rapportcijfers voor Vereniging van Nederlandse gemeenten

 

Belangenbehartiger	6,4
Lobbyist	6,7
Dienstverlener	6,5

Jeugdzorg: ja, graag!

 

Gemeenteambtenaren in grotere gemeenten zijn enthousiaster om de jeugdzorg over te nemen van de provincie dan hun collega's in kleinere gemeenten. Bijna zeven op de tien gemeenteambtenaren zijn van mening dat gemeenten beter in staat zijn om de jeugdzorg uit te voeren dan de provincie. Bij de kleinste gemeenten met minder dan twintigduizend inwoners vindt slechts zes op de tien ambtenaren dat de gemeente de jeugdzorg beter kan doen. De twijfel of de gemeente deze taak aan kan, is onder de gemeenteambtenaren van de kleinste gemeenten het grootst: een kwart heeft zijn bedenkingen. Naarmate de gemeente groter is, zijn gemeenteambtenaren positiever en zijn er minder die twijfelen. Van de allergrootste gemeenten, met meer dan honderdduizend inwoners, zegt driekwart van de gemeenteambtenaren dat de gemeente beter de jeugdzorg kan doen dan de provincie. Het aantal twijfelaars is in deze groep het kleinste: twaalf procent.

 

De provincies, die de jeugdzorg uitvoeren, vinden dat het grote geloof van de ambtenaren van de grote gemeenten om de jeugdzorg beter uit te voeren, niet spoort met de praktijk. Er wordt gewezen op het recent verschenen rapport van de Rekenkamer Amsterdam over de jeugdzorg in de hoofdstad. Hieruit blijkt dat de gemeente Amsterdam en de stadsdelen nog niet klaar zijn om per 1 januari 2008 de taken op het terrein van preventieve jeugdzorg over te nemen. Voor gedeputeerde John Bos van Flevoland, die de portefeuille jeugdzorg doet in het Interprovinciaal Overleg (IPO) is er geen reden om te komen tot een andere bestuurlijke inrichting van de jeugdzorg. 'Laten we de afgesproken evaluatie afwachten.'

 

Jeugdzorg bij gemeenten
Zijn gemeenten beter in staat om jeugdzorg uit te voeren dan provincies

 

Ja	69%
Nee	4%
Twijfelachtig	18%
Geen mening	9%