Is Rob Bats een crimineel?

Ricardo Offermans werd vorige week vrijgesproken van passieve ambtelijke corruptie. De meeste dagbladen deden de melding af in een klein berichtje op de derde pagina. Wat resteerde was medeplichtigheid aan de schending van de geheimhoudingsplicht.

Hoewel Offermans vanuit de naburige gemeente regelmatig collegiaal en partijgenootschappelijk belde met Jos van Rey had hij in casu meteen de hoorn op de haak moeten gooien. Nu is Rob Bats de sjaak. Er is de verdenking van een politiek opzetje om hem burgemeester van de gemeente Stichtse Vecht te maken. Passieve ambtelijke corruptie zijn de chocoladeletters waarmee de verdenking wordt geduid. Ook nu is er bijvangst in een telefoontap omdat er een politieke verdachte is van hennepteelt en witwas. Dikke pech dus.

Omdat de geheimhoudingsplicht rond burgemeestersbenoemingen met veel aplomb is neergezet, houden de meeste raadsleden zich daar wel aan. Er is echter een ruime categorie – laten we zeggen 30 procent: de echte kenners – die weten dat een benoeming van een burgemeester politieke strategie vereist: overleg, bondjes, do ut des, coalitiepolitiek, etc. De naïevelingen, die zich strikt houden aan de geheimhouding, worden in voorkomende gevallen door de politieke strategen uit de wedstrijd gefietst. Omdat de colleges groot belang hebben bij de vraag wie de nieuwe burgemeester wordt, mogen ze een adviseur leveren voor de vertrouwenscommissie. Deze wethouder is de representant van het college, mag officieel niets doorvertellen, maar wordt wel geacht de stem van het college te laten horen en dat vereist ‘fine tuning’ met de collega-wethouders van de meest subtiele soort. In veel gemeenten zitten de lijsttrekkers en partijleiders in het college, terwijl de fractievoorzitters in de vertrouwenscommissie zitten. En dan zijn politieke deals over de nieuwe burgemeester, zonder dat de partijleider daarvan weet, wel erg gewaagd en veel gevraagd.

Velen die het spel hebben gespeeld, weten dat de vertrouwenscommissie een dichte gaatjespan is. Het is ook de bedoeling dat de geheimhouding blijft gehandhaafd tot de dood er op volgt. De praktijk is echter dat na de openbare aanbeveling de namen van de andere kandidaten meteen gaan rond zoemen in en rond het gemeentehuis. Hoe komt het nu dat beeld en werkelijkheid hier zo ver uiteen lopen? De oorzaak is dat de ratio voor de wettelijke geheimhoudingsplicht aan de dunne kant is. Bij de benoeming van ministers, gedeputeerden, wethouders en andere politieke bestuurders is er ook persoonlijke prudentie, maar geen sollicitatie met strikte geheimhouding. Allerlei personen en organisaties zijn bij die benoemingen betrokken. Waarom wijkt de benoeming van burgemeesters en CdK’s hier zo af van andere politiek-bestuurlijke functies?

De veronderstelling is dat hier grondig en fundamenteel over is nagedacht. Dat is echter helemaal niet zo. Op enig moment is de geheimhouding opgenomen in de wet zonder dat daar een grondige en vergelijkende afweging is gemaakt. De vraag of Rob Bats een crimineel is, heeft dus nogal wat dimensies. Het OM kan niet worden kwalijk genomen dat vervolgingen worden ingezet bij evidente schendingen. Voor het OM zijn de politiek-bestuurlijke afwegingen een terra incognita. En wie risico neemt, moet op de blaren zitten. Het werkelijke probleem is echter dat de burgemeestersbenoeming in huidige vorm ondeugdeijk is geworden en dat vereist ingrijpen op korte termijn.