Hoe irritant: dagdagelijkse bilaatjes

Wat zijn volgens gemeenteambtenaren de ergste jeukwoorden van 2023? A&O fonds Gemeenten verzamelde ze. Nieuwkomers in de top 25 zijn: aanstaan, uitvragen en verderbrengen.

A&O fonds Gemeenten kreeg de afgelopen maanden 285 jeukwoorden binnen waar de inzenders rooie bultjes van zeggen te krijgen. Dat gebeurt bijvoorbeeld bij het door collega’s te pas en onpas gebruiken van Engelse woorden als agile, governance en scrum, of van uitdrukkingen als aan de lat staan en het goede gesprek voeren.

Gemeenteambtenaren geven aan dat ze zich met name ergeren aan woorden die onduidelijk zijn, zoals geitenpaadje, weefselstructuur of wendbare organisatie. En ze vinden uitdrukkingen irritant die iets verbloemen of die vaak worden gebruikt om iets minder erg te laten lijken. De irritatie bij uitdrukkingen zit vooral in het feit dat iets een cliché wordt of zo gebruikt dat het niets meer zegt, zoals ‘werken vanuit de bedoeling’ of ‘iets een plekje geven’ of ‘ergens van aan gaan’.

NRC-columnist Japke D. Douma was voor A&O fonds de aanleiding om gemeentelijke jeukwoorden te verzamelen. Volgens haar gebruiken mensen lege termen soms om te maskeren dat ze ook niet precies weten wat er moet gebeuren. Andere redenen die ze noemt waarom mensen jeukwoorden gebruiken, is dat ze zich op die manier gewichtig willen maken of om mee te liegen.

Dagdagelijks (nr. 1)

Dagdagelijks is het jeukwoord geworden van 2023. Twee jaar geleden, toen de organisatoren dezelfde enquête hielden, stond het ook al in de top drie. Opvallend is dat de nummers een (in je kracht staan) en twee (stakeholders) van toen helemaal zijn verdwenen uit de top 25. Of dat wil zeggen dat ze niet meer worden gebezigd, is natuurlijk de vraag. Er kan ook sprake zijn van gewenning.

Op straat hoor je ‘dagdagelijks’ nauwelijks, in de kroeg evenmin – of je moet er met een zware kantoortijger zitten. Zeker als die zijn werkdagen slijt in het gemeentehuis. Daar blijkt dagdagelijks een normaal, vaak gebezigd woord te zijn. Misschien wel niet dagdagelijks, maar zeker weekwekelijks. Bij de koffiekoffieautomaat bijvoorbeeld, maar ook in team- teamoverleggen. Zelfs in vacatureteksten wordt er met de term geschermd, om duidelijk te maken het tot je werk behoort dat je de werkzaamheden van je team dagdagelijks coördineert.

Comes with the job. Dus je bent op voorhand gewaarschuwd welke taal er wordt gesproken. Los van of het fout of goed is – Van Dale erkent het woord gewoon –, gebruikt in de context van te verrichten werkzaamheden komt het vooral over als om te benadrukken hoe saai dat werk is. Zo van ( : - )): weet dat je dat wat er van je wordt gevraagd dag aan dag moet doen. Misschien ideaal voor wie gehecht is aan regelmaat en structuur en daar goed bij gedijt.

Het goede gesprek voeren (nr. 6)

Iedereen wil met elkaar in gesprek. Gemeenten hameren er voortdurend op dat er gesprekken moeten worden gevoerd met inwoners, ondernemers, maatschappelijke organisaties en (jeukwoord- alert) stakeholders. Maar een gesprek alleen is niet meer voldoende. Gemeenten willen vandaag de dag vooral ‘het goede gesprek voeren’, onder meer in Amsterdam, blijkens het jaarverslag 2022: ‘Het goede gesprek voeren met inwoners, ondernemers en maatschappelijke organisaties is essentieel voor het goed functioneren van onze gemeente. We blijven inzetten op openheid, transparantie en participatie.’ Dan kan Rotterdam niet achterblijven.

In de bestuursvisie 2022- 2026 van de Maasstad staat: ‘We willen een stad zijn waar iedereen zich thuis voelt en waar iedereen een stem heeft. We willen het goede gesprek voeren met onze inwoners over de toekomst van onze stad.’ Wat heerlijk toch, al die gemeenten die het goede gesprek willen voeren. Je vraagt je af of al die andere gemeenten zich nog altijd bezighouden met het verkeerde gesprek. Wat is het goede gesprek en hoe houd je zo’n gesprek dan precies? Een standaardwerk over verbindend leiderschap geeft het verlossende antwoord: ‘Het goede gesprek voer je samen. Er is wederzijdse betrokkenheid en wordt naar elkaar geluisterd. En er is altijd sprake van tweerichtingsverkeer.’

Inschieten (nr. 7)

Een afspraak plan je tegenwoordig niet meer in, maar schiet je in. Dat klinkt namelijk veel spannender, flitsender. Iets om naar uit te kijken zelfs. Misschien omdat het de belofte in zich heeft dat het een dynamische meeting wordt die ook nog iets oplevert. Dat is nog eens wat anders dan het vooruitzicht van deelnemen aan het zoveelste gaapoverleg.

‘Schiet jij ’m in of ik?’ Die vraag gaat er – telefonisch of via de mail – meestal aan vooraf. Wie het snelst reageert, kan het thuisfront bij het avondeten dan trots melden dat ze die dag wel vijf meetings hebben ingeschoten. Zo hé! Maar ja, hoe dynamisch inschieten ook klinkt, het vraagt toch enkele weinig inspirerende handelingen op het toetsenbord. En, dat moet erbij gezegd, het zijn en blijven toch gewoon vergaderverzoeken.

Wellicht komt het door corona en de Teams- en Zoomvergaderingen die dat tot gevolg had, maar het lijkt eerder of er vandaag de dag meer wordt ingeschoten dan ooit. In de editie 2021 haalde het woord inschieten bijvoorbeeld niet de jeukwoorden top 25. Veel verder dan gesproken kantoortaal komt het woord overigens niet. Anders dan bijvoorbeeld afhechten en verbinden, tref je inschieten zelden of nooit aan in ambtelijke of bestuurlijke rapporten. Dat verzacht wellicht de pijn.