Coronawet: burgemeesters krijgen meer bevoegdheden

Burgemeesters krijgen in de Tijdelijke wet maatregelen Covid-19 (‘coronawet’) meer bevoegdheden dan zij nu, in de huidige crisisstructuur, hebben. Dat gaat ten koste van de bevoegdheden van de voorzitters van de Veiligheidsregio’s. Het is nog afwachten of wethouders en gemeenteraden een betere positie krijgen. Dat hangt af van de steun voor twee amendementen die zijn ingediend.

Lokaal maatwerk

Burgemeesters mogen, als de coronawet in Tweede en Eerste Kamer wordt aangenomen, bijvoorbeeld in bijzondere gevallen ontheffingen afgeven voor onder meer evenementen en bijeenkomsten. Dat is nu nog voorbehouden aan de voorzitters van Veiligheidsregio’s. Ze moeten dat wel doen in lijn met de zogeheten ministeriële regelingen, die concrete invulling aan de wet geven. Stel dat in een ministeriële regeling komt te staan dat evenementen met meer dan 50 mensen verboden zijn, dan mag de burgemeester dat aantal aanpassen en meer mensen toelaten. Daarvoor heeft de burgemeester wel een advies van de GGD nodig. Het belang van de bestrijding van de epidemie mag zich niet tegen ruimere regels verzetten: dan mag een ontheffing niet worden gegeven. Winstpunt is in de ogen van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) dat hiermee meer lokaal maatwerk kan worden geleverd. Als het een evenement betreft dat gemeentegrensoverschrijdend is, kan de minister overigens die ontheffingsbevoegdheid alsnog bij de voorzitter van de Veiligheidsregio beleggen.

Naleving coronaregels

Ook de huidige bevoegdheid van de voorzitters van de Veiligheidsregio’s om toezicht te houden op publieke plaatsen, zoals pretparken en musea, gaat over naar de 355 burgemeesters. De burgemeester houdt toezicht op de naleving van de coronaregels die daarvoor gelden. Dat geldt ook voor de openbare ruimte, zoals winkelstraten en parken. De handhaving van de coronaregels komt eveneens bij de burgemeesters te liggen. In de praktijk staan daarvoor de boa’s (buitengewoon opsporingsambtenaren) aan de lat.

Minpunt

De burgemeester kan tevens plaatsen aanwijzen waar de in de ministeriële regeling gestelde regels van toepassing zijn. Zo kan de burgemeester een centraal opgelegde maatregel op een groter of juist een kleiner gebied van toepassing verklaren. Een pluspunt, vinden gemeentekoepel VNG, het Nederlands Genootschap van Burgemeesters (NGB), het Veiligheidsberaad en de Wethoudersvereniging. Minpunt is dat de minister besluit of die bevoegdheid inderdaad bij de burgemeester komt te liggen. In de wet zou volgens hen moeten worden neergelegd dát de burgemeester die bevoegdheid heeft.

Democratische legitimatie

In de coronawet van minister De Jonge wordt de democratische legitimatie op lokaal niveau onvoldoende geborgd. Raadsleden worden nog steeds niet vooraf betrokken bij de lokale coronamaatregelen. Ook wethouders is geen betere informatiepositie gegund. De hoop van VNG, het NGB, het Veiligheidsberaad en de Wethoudersvereniging is gericht op vooral het amendement van Van Dam c.s. Dat brengt zowel de wethouders als de raad wel in positie. ‘Democratische controle is niet alleen noodzakelijk op landelijk niveau. Ook plaatselijk moet de democratische controle plaats kunnen vinden. Dit amendement versterkt deze democratische controle. Deze controle kan zowel tussentijds als na afloop plaatshebben’, stellen de indieners in de toelichting op de voorgestelde wetswijziging. Ook SP-Kamerlid Ronald van Raak heeft hiertoe een amendement ingediend.

De Tweede Kamer heeft woensdag en donderdag over de coronawet gedebatteerd. Dinsdag wordt er over de amendementen en de wet gestemd. Het amendement van Van Dam cs wordt breed ondersteund.