Controlefunctie raad moet anders

De verplaatsing van de politiek holt niet alleen het belang uit van de traditionele controlerende rol van de raad, maar maakt de controle en verantwoording door raden lastiger. Controle en verantwoording is traditioneel geënt op het principe ‘je bent pas voor iets verantwoordelijk, als je er ook echt over gaat’. Daar is door regionalisering, privatisering van voorheen gemeentelijke taken en diverse vormen van burgerparticipatie (de verplaatsing van de politiek) steeds minder sprake van. 

Dat stelt hoogleraar bestuurskunde Bas Denters (Universiteit Twente) in zijn essay Controle en verantwoording in een veranderend lokaal bestuur. De democratische controle en verantwoording moet opnieuw worden vormgegeven.

Experimenten
Om tot vernieuwende innovatieve controle en verantwoordingsprocessen te komen, pleit Denters voor lokale experimenten op diverse terreinen. Zo kan de werkingssfeer van (regionale) samenwerkingsverbanden worden verbreed; door niet alleen raden, maar ook burgers en organisaties in de regio hun zegje te laten doen over belangrijke regionale beleidsaangelegenheden die in voorbereiding zijn. Ook kan worden geëxperimenteerd met interactieve manieren van beleidsvorming als er een Regionale Agenda of Toekomstvisie moet komen.

Duidelijkheid
Raden kunnen daarnaast eisen dat er voor alle strategisch belangrijke samenwerkingsprojecten kadernotities worden opgesteld. Daarin legt de raad vooraf vast op welke momenten, aan wie en op welke manier het college zich over voortgang en resultaten van de samenwerking moet verantwoorden. Dat schept aan de voorkant duidelijkheid voor alle betrokkenen en het voorkomt frustraties achteraf, stelt Denters. ‘Enerzijds kan zo worden voorkomen dat de raad zich gepasseerd voelt als het nietsvermoedend wordt geconfronteerd met als voldongen feiten gepresenteerde afspraken van het college en zijn samenwerkingspartners. Anderzijds kan zo ook worden voorkomen dat het college en zijn partners worden verrast door onverhoedse interventies vanuit de gemeenteraad nadat men na vaak moeizaam overleg eindelijk tot overeenstemming is gekomen.’

‘Democratische omsingeling’
Het organiseren van de ‘democratische omsingeling van het bestuur’ door het in stelling brengen van onder meer burgers, cliëntenraden, onafhankelijke derden, accountants en lokale rekenkamers is een derde type experiment waarmee raden in de ogen van Denters aan de slag kunnen. ‘De raad positioneert zich dan niet zelf als controleur, maar schept controle- en verantwoordingskanalen voor burgers en hun organisaties’.

Denters heeft het essay in opdracht van Raadslid.Nu geschreven.