'Constant vertrouwen burger winnen'

Het geloof in de politiek is tanende. Burgers moeten meer invloed krijgen bij de keuze van hun politieke leiders en dus moet de gekozen burgemeester weer van stal gehaald worden, vindt de Raad voor het openbaar bestuur (Rob). Onder de nieuwe voorzitter Jacques Wallage, ex-burgemeester van Groningen en voormalig PvdA-Tweede Kamerlid, heeft de raad afgelopen woensdag zijn geloofsbrieven overhandigd.

In het rapport Vertrouwen op democratie komt de raad met voorstellen om het geloof in de politiek terug te krijgen. Niet alleen door de gekozen burgemeester – die in 2005 sneuvelde in de Eerste Kamer mede door toedoen van Wallages eigen PvdA.

De raad stelt ook voor de burgers invloed te geven op de samenstelling van kandidatenlijsten en de aanwijzing van lijsttrekkers van politieke partijen, meer burgerparticipatie en het houden van referenda. Voor vrijblijvendheid is volgens Wallage geen plek meer. De burgers nemen de besluiten van de politiek steeds minder serieus en de politiek staat niet toe dat de burger invloed en zeggenschap heeft. ‘Nietsdoen is geen optie’, aldus Wallage.

Fiasco

Politieke bestuurders lijken zich er, volgens de Rob-analyse, onvoldoende van bewust dat burgers op andere terreinen veel grotere invloed hebben gekregen. Zo niet in de politiek, waar in het afgelopen decennium behalve de invoering van de direct gekozen burgemeester ook de wijziging van het kiesstelsel op een fiasco uitdraaide. De wijze waarop de politiek functioneert, past niet meer bij de organisatie van de samenleving, concludeert de Rob.

Wallage: ‘De burger wil serieus genomen worden, er is dringend behoefte aan een bestuursstijl die niet in de eerste plaats wil beheersen op basis van regels, maar de dialoog zoekt op basis van de feiten. En die accepteert dat ook in de publieke ruimte permanent verantwoording moet worden afgelegd en vertrouwen moet worden geworven’.

Wallage vergelijkt politieke partijen met de huisarts. ‘Niemand zal durven beweren dat we geen huisartsen meer nodig hebben. Maar de huisarts moet wel leren omgaan met de burger die de avond voor zijn afspraak met de huisarts eerst zijn klachten aan Google voorlegt. De context waarin de huisarts opereert is dus veranderd en dat vraagt om een nieuwe attitude en andere vaardigheden van de huisarts.’

‘Wanneer politieke partijen volharden in hun verticaal georiënteerde optreden, zal hun afbladdering zich onverminderd voortzetten. Willen partijen hun democratische ambitie waarmaken, dan vraagt dat om een ingrijpende wijziging van hun interne partijstructuren en hun politieke stijl’, schrijft de Raad, die met deze publicatie de verkiezingsprogramma’s voor de volgende Kamerverkiezingen hoopt te beïnvloeden.

Politiek primaat

Het monopolie op het politieke primaat moet voor de volksvertegenwoordiging niet langer heilig zijn, vindt de Raad voor het openbaar bestuur (Rob). Het beroep op het politieke primaat is een formeel en institutioneel argument dat past bij een bestuur dat geen verbinding heeft met zijn kiezers. Het miskent echter de nieuwe realiteit, waarin wijkbewoners zelf het heft in handen nemen om hun buurt leefbaar te maken, en corporaties en scholen samenwerken om jongeren met risico van schooluitval in kaart te brengen en extra te begeleiden.

De Rob vindt dat het parlement bij elk onderwerp moet kijken hoe burgers betrokken kunnen worden, via internet, burgerjury of referendum. De Kamer moet stoppen met het houden van spoeddebatten omdat die geen verbinding leggen met het debat in de rest van de samenleving. Om weer een platform voor kennisverwerving en debat te worden, kan de Kamer beter meer en vaker hoorzittingen houden en zelf onderzoek doen.