Versterkt Kroonberoep is onding

In 2010 werden de Nederlandse Antillen opgeheven en kreeg het Koninkrijk vier landen: Nederland, Aruba, Curaçao en Sint Maarten. Omdat het aantal landen toenam, werd in het Statuut de verplichting opgenomen dat er een conflictenregeling moest worden opgezet. Tot dusver is het er niet van gekomen.

De belangrijkste oorzaak daarvan is verschil van inzicht tussen Nederland enerzijds en de drie Caribische landen anderzijds. In 2010 kwam duidelijk tot uitdrukking dat het moet gaan om een onafhankelijke instantie. En voor juridische geschillen – bijvoorbeeld over de uitleg van het Statuut – kom je dan meteen uit bij een rechterlijke instantie.

Nederland wil daar echter niet aan en komt nu met het voorstel om hier het zogenaamde versterkte Kroonberoep in te voeren. Bij conflicten beslist de Koninkrijksregering, bij juridische conflicten op bindend advies van de Raad van State van het Koninkrijk. Deze figuur bestaat al voor het financiële toezicht in de Caribische landen en zou nu als algemene conflictenregeling moeten gaan gelden.

De argumenten die voor deze vorm van conflictbeslechting worden aangedragen zijn weergaloos en op onderdelen zelfs bizar. Het versterkte Kroonberoep is juist in het verband van het Koninkrijk een onding. Het Kroonberoep bestaat in ons land nauwelijks meer en wel vooral omdat het dan toch uiteindelijk politieke bestuurders zijn die knopen doorhakken, zelfs als ze daarbij al dan niet bindend worden geadviseerd door andere oud-bestuurders die naar de Raad van State zijn overgegaan. Een ultieme garantie voor onafhankelijkheid kan niet worden geboden.

In het Koninkrijk komt daar nog bij dat de Nederlandse regering volstrekt dominant is in de Koninkrijksregering. In deze jezuïtische constructie kan met het grootste gemak door bewindslieden van pet worden gewisseld en dan is het redelijk bizar om een conflict over bijvoorbeeld de uitleg van het Statuut voor te leggen aan de instantie die ook het primaire besluit heeft genomen.

Als de gemeente Haarlem of het eiland Bonaire wordt getroffen door een vernietigingsbesluit van de Kroon, dan kan men dit door de bestuursrechter laten toetsen. Maar bij invoering van het versterkte Kroonberoep wordt deze rechterlijke toets aan de Caribische landen onthouden.

Juist nu de verhoudingen in het Koninkrijk zwaar worden belast door de ongelijkwaardige institutionele opzet van het Statuut is het alleen al in politiek-psychologisch opzicht oneindig onverstandig om juist deze vorm van conflictbeslechting voor te stellen. De ‘checks and balances’ in het Koninkrijk kunnen aanzienlijk worden versterkt door een conflictbeslechting door een onafhankelijke rechter. Het kan veel spanningen wegnemen en de opmaat vormen voor meer gelijkwaardige omgangsvormen.

De besluitvorming over de definitieve vorm van de conflictenregeling is in handen van Nederland. Het ziet er echter naar uit dat de Caribische landen zich gezamenlijk massief hiertegen zullen verzetten en dan zou het van constitutionele wijsheid getuigen indien ‘Den Haag’ de bereidheid toont hier bakzeil te halen. Beter ten halve gekeerd, dan ten hele gedwaald.