Leren van Italië bij aanpak ondermijning

In het coalitieakkoord van het nieuwe kabinet staat dat voor het versterken van veiligheid oplopend structureel 1 miljard euro is gereserveerd voor onder meer het tegengaan van ondermijning, het versterken van de politieorganisatie, de preventie-aanpak, de inlichtingendiensten en de gehele justitiële keten. ‘Bij de aanpak van ondermijning betrekken we lessen uit de bestrijding van de maffia in Italië.’

Afgepakt geld naar wijken
‘Ondermijnende criminaliteit vraagt om harde, realistische en effectieve aanpak’, opent de paragraaf over ondermijning in het coalitieakkoord. Het Pact voor de Rechtsstaat, vorig jaar gepresenteerd door het Strategisch Beraad Ondermijning, wordt hiermee uitgevoerd. De aanpak van ondermijning wordt verstevigd door aanpassing van wetgeving, opsporing, straffen, gegevensuitwisseling en detentie. ‘Daarbij betrekken we lessen uit de bestrijding van de maffia in Italië.’ Verder wil het kabinet het verdienmodel van criminelen harder aanpakken door de jacht op crimineel geld te intensiveren, ‘bijvoorbeeld met de mogelijkheid om crimineel vermogen te confisqueren wanneer veroordeling niet mogelijk is’. Afgepakt geld moet zoveel mogelijk een publieke bestemming krijgen, ‘met name in de wijken die het meest lijden onder criminaliteit’.

Betere gegevensuitwisseling
Om criminaliteit goed aan te kunnen pakken vindt de coalitiepartijen het belangrijk dat verschillende partijen (lokaal) beter kunnen samenwerken en gegevens uitwisselen. Ook willen ze zorgdragen voor voldoende capaciteit en expertise om de taken beter te kunnen uitvoeren. ‘We zorgen ervoor dat de grondslagen voor die gegevensuitwisseling met de juiste waarborgen, zoals doelbinding en proportionaliteit, zijn verankerd in de wet en dat in adequaat toezicht is voorzien.’ Ook de landelijke recherche krijgt voldoende mensen en middelen ‘om in interventieslagkracht te kunnen voorzien’. En ook internationale samenwerking wordt versterkt om grensoverschrijdende netwerken op te rollen en vroegtijdig nieuwe ontwikkelingen in criminaliteit te signaleren. ‘We verscherpen de controles om fraude en corruptie bij logistieke knooppunten aan te pakken.’

Wijkenaanpak
Om te voorkomen dat jongeren de criminaliteit ingaan worden meer (jeugd)wijkagenten ingezet en komt er een brede, domeinoverstijgende wijkaanpak ter bevordering van leefbaarheid en veiligheid. ‘We doen recht aan de wettelijke norm van minimaal 1 wijkagent per 5000 inwoners.’ Politie en justitie moeten de ruggengraat vormen van een wijkenaanpak die kwetsbare wijken weerbaar moet maken tegen ondermijnende criminaliteit. Dat gebeurt door een combinatie van veiligheidsbeleid, sociaal offensief en het bieden van een uitweg uit (drugs)criminaliteit richting werk of een opleiding. Het door gemeenten bepleite meerjarige programma Leefbaarheid en veiligheid wordt erbij betrokken. Door meer jeugdwerkers in te zetten moet worden voorkomen dat jongeren afglijden naar de criminaliteit of na een overtreding draaideurcriminelen worden.

Experiment coffeeshops
Terwijl steeds meer landen de weg naar legalisering van softdrugs inslaan, lijkt dit kabinet een knoop  in die richting pas in 2024 te willen doorhakken, want dan wordt het kabinetsstandpunt over het evaluatieverslag van het experiment gesloten coffeeshopketen naar de Kamers gestuurd. Daarbij is de uitkomst van de experimenten ‘leidend’. Wel wordt het experiment uitgebreid met één grote stad en voorafgaand aan het evaluatieverslag worden juridische en praktische voorbereidingen getroffen om na afloop van de experimenten zoveel mogelijk direct te kunnen handelen in lijn met de uitkomsten ervan. Om problematisch gebruik van drugs te voorkomen willen de coalitiepartijen intensiever inzetten op een actieve en effectieve preventieaanpak, vooral om kwetsbare jongeren te beschermen. Opvallend is dat een staatscommissie de status van xtc (MDMA) gaat onderzoeken in het kader van volksgezondheid en advies uitbrengt over voor- en nadelen van medicinaal gebruik.

Minder procedures tegen burgers
In het hoofdstuk over veiligheid staat ook dat de gehele justitiële keten en de toegang tot het recht wordt versterkt, ‘onder meer met adequate en voorspelbare financiering in de strafrechtketen’. De expertise van de aanpak van cybercriminaliteit wordt in alle delen van strafrechtketen ‘versterkt’ en de samenwerking tussen politie en boa’s verder geprofessionaliseerd. Verder willen de partijen meer inzetten op maatschappelijk effectieve rechtspraak en herstelrecht, dus laagdrempelige alternatieve geschillenbeslechting, zoals buurtrechtspraak en mediation. ‘We beperken het aantal juridische procedures die de overheid voert tegen burgers.’ En uitstapprogramma’s voor sekswerkers worden uitgebreid en structureel gemaakt, terwijl hun rechtspositie door toegang tot verzekeringen, zakelijke bankrekeningen en andere financiële dienstverlening sterker wordt. Tot slot wordt de Wet Regulering Sekswerk ingevoerd die bestaat uit een landelijke vergunningplicht en landelijk register.