D66 Waalre: extern onderzoek naar melding

De melding van een vermoeden van misstanden die twee weken geleden is binnengekomen bij de gemeente Waalre had niet behandeld mogen worden door de gemeentesecretaris en het college van B en W. Dat vindt de D66-fractie die daarin worden ondersteund door de PvdA en lokale partij Groen en Progressief. Zij gaan de commissaris van de koning verzoeken om de melding te behandelen.

Extern behandelen

Volgens de D66-fractie had de melding niet door de gemeentesecretaris en het college moeten worden behandeld, omdat de melding het handelen van een ambtenaar en de waarnemend burgemeester zelf betreffen. ‘Zij hadden deze melding extern moeten laten behandelen, zodat zij niet over zichzelf beslissen’, aldus fractievoorzitter Floris Schoots. D66 kwam tot die conclusie nadat het verschillende integriteitsdeskundigen had geraadpleegd, zoals Steunpunt Integriteitsonderzoek Politieke Ambtsdragers, een Tweede Kamerlid en het Huis voor Klokkenluiders. ‘Het college en de gemeentesecretaris moesten de melding extern laten behandelen en niet slechts extern informatie ophalen.’

Melding

De melding van een vermoeden van misstanden ging specifiek over waarnemend burgemeester Jan Boelhouwer en enkele hoge ambtenaren van de gemeente Waalre rond de strafzaak tegen een oud-ambtenaar wegens schending van het ambtsgeheim. De melding is ook van deze oud-ambtenaar die eerder ten onrechte op staande voet is ontslagen. De melding werd terzijde gelegd door het college, waarop de melder de gemeenteraad van Waalre verzocht om hun verantwoordelijkheid te nemen rond de behandeling van de melding.

Regeling niet volledig

De D66-fractie kwam ook tot de conclusie dat de regeling van de gemeente Waalre, voor het behandelen van een melding van vermoeden misstanden, niet volledig is. Daarin is namelijk niet opgenomen dat, wanneer het een melding is die het gemeentebestuur en/of de burgemeester betreft, je deze door een onafhankelijke partij moet laten behandelen, merkten zij op. ‘Als het gaat om een integriteitskwestie met de hoogst leidinggevende van een organisatie, moet je aangeven bij wie de melder wél terecht kan.’ Een verzoek door de melder aan de raadsleden is dan wel terecht, vonden de deskundigen, en de gemeenteraad kan dit probleem dan oppakken en de melding laten onderzoeken.

Onafhankelijk onderzoek

D66 Waalre stelt belangenverstrengeling te willen voorkomen en dat regels en procedures ook nooit mogen leiden tot de houding dat integriteit daarmee is ‘geregeld’. ‘Gezien de adviezen die we kregen van deskundigen rest ons het verzoek tot behandeling van de melding, en een mogelijk daaruit voortvloeiend onafhankelijk onderzoek, neer te leggen bij de commissaris van de koning. Dat zullen wij samen met PvdA en G&P doen, om het handelen van het gemeentebestuur transparant en controleerbaar te houden.’ Uit de raadpleging van de deskundigen bleek overigens ook dat er in een vaststellingsovereenkomst, zoals met de oud-ambtenaar, geen zwijgbeding of verbod op het melden van een vermoeden van een misstand mag zijn opgenomen.

Geen rol

De overige fracties in de raad (AWB, VVD, CDA, ZW14 en GroenLinks) lieten de beantwoording van vragen van Binnenlands Bestuur over de mail van de melder vermoeden misstanden aan de griffie. Die laat nu weten dat de fractievoorzitters de kwestie ‘uitgebreid en zorgvuldig’ hebben overwogen. ‘Zij zien geen aanleiding om de mail aan de gemeenteraad voor te leggen of de gemeenteraad er op een andere manier bij te betrekken.’ Omdat zij ‘zorgvuldig willen handelen’ naar de melder en deze ‘geen schade willen aanrichten’ kunnen zij naar eigen zeggen niet nader ingaan op deze kwestie. De gemeenteraad is niet het juiste gremium voor een zorgvuldige, heldere afhandeling van de melding, vinden zij verder. De vraag naar een onderzoek zou beter op zijn plek zijn bij een externe instantie, zoals de ‘Regeling melden vermoeden misstand 2019 gemeente Waalre’ stelt . ‘De gemeenteraad heeft binnen die regeling geen rol.’

Eén klacht

Een ‘externe instantie’ zou die commissaris van de koning kunnen zijn, toevallig ook de plek waar D66, PvdA en Groen en Progressief hun verzoek neerleggen. Eerder stelde Binnenlands Bestuur al een aantal vragen over de kwestie aan de Noord-Brabantse cdk Ina Adema. Zij is van mening dat gemeenten moeten voldoen aan wettelijke verplichtingen en dat ook geldt voor het hebben van een protocol integriteitsschendingen. Ze laat weten dat er één klacht is ontvangen over de burgemeester. ‘De indiener heeft gemeld dit onder het zegel van de vertrouwelijkheid te doen. Dat respecteren wij en doen daarom geen nadere mededelingen. De indiener ontvangt een reactie.’ De burgemeester legt verantwoording aan de gemeenteraad af, gaat Adema verder. ‘Dit geldt ook ten aanzien van de omgang met eventuele klachten of de melding van misstanden.’

Uitgesproken stijl

Ook schrijft Adema dat één gemeenteraadslid uit Waalre haar meermaals een brief heeft gestuurd, die ook steeds zijn beantwoord. Daarin wordt verwezen naar een raadsvergadering uit november 2020. Ze wijst erop dat de heer Boelhouwer een ‘uitgesproken stijl van communiceren heeft’ en die in deze vergadering over een schending van de geheimhoudingsplicht tot uiting kwam. ‘Daarbij sprak hij in algemene zin kwalificaties uit die niet op personen gericht waren.’ Boelhouwer liet destijds niet na om degene die zou hebben gelekt uit de vertrouwenscommissie te betichten van het hebben van een ‘narcistische persoonlijkheid’. Ook noemde hij het lekken een ‘misdrijf’ en een ‘ernstige vorm van psychopathie’.

Briefwisseling

Adema schrijft dat zij wordt geïnformeerd over de ontwikkelingen in Waalre en dat de briefwisseling van november 2020 tussen voormalig burgemeester Jan Brenninkmeijer en waarnemer Jan Boelhouwer bij haar bekend is. ‘De brieven zijn in afschrift toegezonden. Over de inhoud kan vanwege het vertrouwelijk karakter geen mededeling gedaan worden.’ Brenninkmeijer zou Boelhouwer hebben gevraagd om af te zien van vervolging van de ‘klokkenluidende’ ambtenaar. Hij zou zich volgens de melder daarna ook aantoonbaar bedreigend jegens Brenninkmeijer hebben opgesteld. Adema zegt niet op de hoogte te zijn van de inhoud en het karakter van persoonlijke contacten tussen de heren Brenninkmeijer en Boelhouwer. Het is onbekend of Adema na het verzoek van de raadsleden van D66, PvdA en G&P een onafhankelijk onderzoek naar de melding zal instellen. Op de vraag of Boelhouwer tijdens een dergelijk onderzoek kan aanblijven antwoordt Adema dat het ‘geen zin heeft te speculeren over de positie van een burgemeester in een hypothetische kwestie’.

Onderste steen

De klokkenluidende ambtenaar wil niet inhoudelijk ingaan op de zaak. Het getuigt volgens haar niet van integer bestuur dat het college de misstanden niet eens wil onderzoeken. ‘Het college zet alles op alles om iedere vorm van onderzoek te vermijden. Iemand die niets te vrezen heeft werkt graag aan een onderzoek mee’, aldus de klokkenluider. Ze heeft  de commissaris van de koning op de hoogte gesteld van de misstanden en verzocht om een onderzoek en heeft er vertrouwen dat zij de misstanden niet in de doofpot laat verdwijnen. ‘Ik ben me er van bewust dat Boelhouwer beschikt over een groot netwerk waardoor hij veel invloed uit kan oefenen en overal mee weg lijkt te komen. Hij koketteert ermee dat hij iedereen altijd twee stappen voor is. Maar er bestaan ook voor hem grenzen en ik ga door tot de onderste steen boven is gekomen en alle feiten op tafel liggen.’