‘Burgemeester is geen uitzendkracht’

‘Het tussentijds afscheid nemen van een burgemeester is slecht voor de beeldvorming van uw gemeente en een bestuurscrisis kent alleen maar verliezers’, schrijft de Friese commissaris van de koning Arno Brok (VVD) aan de gemeenteraad van Terschelling. Zo gemakkelijk komen de eilanders niet van hun burgemeester af.

Ernstig signaal

In de brief reflecteert Brok op de ontstane bestuurlijke situatie in de gemeente Terschelling die eind september 2022 al is ontstaan. Tijdens een interpellatiedebat kwam een zieke burgemeester Caroline van de Pol (VVD) van een koude kermis thuis, toen bleek dat de gemeenteraad bijna unaniem het vertrouwen in haar opzegde. Brok was op zijn zachtst gezegd ‘not amused’ over die gang van zaken en vatte de motie op als een ‘ernstig signaal wat verdere duiding behoeft’. Hij wijst er in zijn brief tevens op dat de motie, die spreekt van een vertrouwensbreuk, niet voldeed aan de gemeentewet.

Geen argumenten

Maar dat is alweer oud nieuws, want een paar weken later sprak Brok al met de raadsleden, nadat hij hen had gevraagd om een schriftelijke toelichting op de ontstane situatie. Het werd hem ook ‘bekend’ dat de motie al vooruitlopend op het interpellatiedebat klaar lag. Bij hem is daardoor de suggestie gewekt dat andere zaken aanleiding zijn geweest voor de motie dan het al dan niet actief informeren van de raad over de uitwerking van het evenementenbeleid, wat destijds wel zo leek. ‘Inhoudelijke en zwaarwegende argumenten om deze motie in stemming te brengen in relatie tot het interpellatiedebat heb ik niet ontvangen.’

Onderzoek

In het daaropvolgende gesprek met de raadsleden heeft Brok hen gewezen op hun ‘nalatigheid om een ordentelijke klankbordprocedure te volgen’. Omdat de achtergrond voor het indienen van de motie hem onvoldoende duidelijk werd heeft Brok oud-bestuurder Geke Faber gevraagd onderzoek te doen naar hoe de kwestie over het toetsingskader van het evenementenbeleid een dergelijke politieke lading heeft gekregen. Op 9 december 2022 licht Faber haar bevindingen, conclusies en aanbevelingen mondeling toe aan de burgemeester, het college en de gemeenteraad tijdens een (reeds gepland) bezoek van Brok aan Terschelling. Belangrijkste conclusie volgens Brok: als haar aanbevelingen met verve worden opgepakt, kan de vertrouwensbreuk worden hersteld.

Motie van wantrouwen

Brok verlaat het eiland die dag met een ‘optimistisch gevoel’, want de bestuurders vertellen hem dat zij professioneel kunnen en wensen te handelen in het belang van hun gemeente. Het rapport wordt ook geagendeerd voor de vergadering van 25 januari 2023 en er wordt ondersteuning gevonden in de begeleiding door de oud-burgemeester van Arnhem en Den Haag: Pauline Krikke. Wat haar rol precies is geweest, is niet duidelijk. Toch waagt de raad zich niet aan een behandeling in de breedte en de diepte van het rapport, constateert Brok. En dat niet alleen: er worden twee moties ingediend, waaronder een motie van wantrouwen jegens de burgemeester.

Gemeentewet

Die motie wordt aangenomen met de kleinst mogelijke meerderheid (5 tegen 4). Twee raadsleden waren afwezig: een van de VVD en een van de PvdA. Of dat veel had uitgemaakt is de vraag, want de VVD-fractie stemde voor de motie en de PvdA ertegen. Brok noemt het feit dat niet de gehele raad stemde wel. De andere motie, die oproept om op basis van de aanbevelingen uit het rapport een verbetertraject in te gaan, wordt verworpen. Eveneens met de kleinst mogelijke meerderheid. Maar ook deze keer voldoet de motie niet aan de gemeentewet, schrijft Brok. Er zou namelijk eerst overleg hadden moeten plaatsvinden met de cdk, oftewel Brok.

Verdeeldheid

De cdk ziet beide moties in ieder geval ‘als een signaal van de bestuurlijke verdeeldheid in uw gemeenteraad en als bevestiging van de verdeeldheid op uw eiland’. Opnieuw ging hij in gesprek. Drie weken lang. Met de burgemeester, wethouders en fractievoorzitters, maar hij vond geen feiten of onderbouwde argumenten die de raad ‘het recht geeft op deze wijze met uw burgemeester om te gaan’. Het valt hem op dat de bestuurders op Terschelling altijd naar ‘de ander’ wijzen die dingen niet goed doet. Hij stelt vast dat het alle bestuurlijke actoren ontbreekt aan ‘fundamenteel vermogen tot zelfreflectie’.

Moreel appel

Ook schrijft Brok: ‘er is geen vermogen zich in de ander te verplaatsen en het gaat onvoldoende over de bestuurbaarheid van uw eiland. Uw eigen waarneming en ongenoegen lijkt leidend te blijven.’ De raad wekt volgens hem (‘wellicht onbedoeld’) de suggestie dat de gemeenteraad geen rol heeft naar de toekomst en het ‘actuele probleem’ in de gemeente een exclusief probleem is van burgemeester Van de Pol. Volgens Brok zouden alle bestuursorganen zich aangesproken mogen voelen om verbeteringen door te voeren. Hij doet een moreel appel op de raad om zich ‘voltallig’ opnieuw over de kern van het rapport van Faber en de aanbevelingen uit te spreken en om ook tot ‘professionele werkverhoudingen’ te komen. En wel in het openbaar. ‘U dient over uw handelen verantwoording af te leggen aan uw bevolking.’

Uitzendkracht

Fijntjes wijst Brok er tot slot op dat Van de Pol er kwam op de voordracht van de gemeenteraad en zij er pas twee jaar zit. ‘In ons land is de benoeming voor een periode van zes jaar en de burgemeester is geen uitzendkracht.’ Ook zou het wegzenden van de burgemeester volgens hem geen oplossing zijn voor de problemen van de gemeente. Het gemeentebestuur is een collectieve verantwoordelijkheid. Kortom, zet er (met externe coaching) samen de schouders onder en ga aan de slag. Kijk het een jaar aan, houd een formeel evaluatiegesprek en rapporteer aan het eind van het jaar aan de cdk. Als er dan geen verbetering is, dan zal Brok er op zijn beurt over rapporteren aan de minister van BZK. ‘Rest mij u uit te nodigen het “wij” en het “samen” groter te laten zijn dan het “ik” en het “ego”. Poog over uw eigen schaduw heen te stappen in het belang en aanzien van uw gemeente.’

Bewust beschadigen

Aan Omrop Fryslân laat fractievoorzitter René Bultena van coalitiepartij Plaatselijk Belang Terschelling, met coalitiepartij VVD indiener van de motie van wantrouwen, weten zich nog steeds niet te herkennen in het rapport en de bevindingen van Faber. Ook herkent hij zich niet in de kritiek van Brok. Die zou verantwoordelijk leggen bij mensen waar die niet ligt. ‘We gaan helemaal voorbij aan het feit dat één persoon in het college niet goed ligt. Dan is het wel heel makkelijk om het breed te trekken en allerlei mensen te verwijten dat ze niet professioneel zijn.’ Volgens Bultena zou ‘in vertrouwen’ meerdere voorbeelden zijn besproken van ‘bewust beschadigen’ van personen door de burgemeester besproken. Dat zou niet in het rapport staan, maar Brok zou er wel weet van hebben.

Rustig vaarwater

Burgemeester Van de Pol voelt zich juist gesteund door Brok. Ze noemt het ‘heel prettig’ dat hij tot de conclusie is gekomen dat haar ‘geen laakbaar gedrag te verwijten valt’, zegt ze tegen Omrop Fryslân. Ook denkt ze dat het vertrouwen van de raad wel terugkomt, want dat er het laatste half jaar ‘gewoon is doorgewerkt’ geeft al perspectief, Het zou volgens haar verstandig zijn dat je als volwassen mensen met elkaar in de raad ‘maar eens in de spiegel moet kijken’ en te focussen op ‘goed besturen en een rustig bestuurlijk klimaat hebben’. ‘Ik denk dat iedereen behoefte heeft aan rustig vaarwater.’