Provinciale verkiezingen moeten ‘provincialer’

Terwijl niet verkiesbare landelijke politici zich weer in allerlei bochten wringen om al dan niet met elkaar in debat te gaan op de landelijke televisie, delven de daadwerkelijke provinciale lijsttrekkers het onderspit. Dat moet maar eens afgelopen zijn, vinden CDA’ers.

Spreiden

Hoe denkt het kabinet over het karakter en het moment van de Provinciale Statenverkiezingen, wil het CDA-Kamerlid Inge van Dijk graag weten. Ze wijst op een opinieartikel van oud-CDA-lijsttrekkers voor de provincie Overijssel Eddy van Hijum (2015 en 2019) en Theo Rietkerk (2007 en 2011) in De Stentor. Daarin opperen zij de Statenverkiezingen te spreiden over vier jaar, met voor elke provincie een eigen verkiezingsdatum. Zo kunnen de Statenverkiezingen meer draaien om provinciale thema’s en mensen, betogen zij. ‘Partijen zullen duidelijk moeten maken hoe zij in hun provincie het verschil denken te maken en waar zij geld voor over hebben.’

Populariteitspoll

Door de Statenverkiezingen niet langer allemaal tegelijk op één dag houden, maar te spreiden over vier jaar neemt de landelijke betekenis ervan af, menen de CDA’ers. Een alternatief plan is om per landsdeel de Statenverkiezingen te organiseren. Ook dan zal er nog landelijke invloed zijn, maar de media zullen hun schijnwerpers meer richten op regionale thema’s en kandidaten, verwachten zij. Nu verworden de Statenverkiezingen steeds meer tot een populariteitspoll over het kabinetsbeleid en de regeringspartijen, merken ze. De politieke strijd wordt vooral in nationale media uitgevochten, tussen bekende leiders. ‘Kiezers laten zich sterk leiden door hun landelijke voorkeuren en beelden.’

Regionaal

Maar de Statenverkiezingen zijn de uitdrukking van regionaal zelfbestuur, dus moet het publieke debat vooral ook over regionale keuzes gaan, aldus Van Hijum en Rietkerk. ‘Regionale media spelen hierbij een belangrijke rol.’ De realiteit is dat de impact van landelijke media op kiezers veel groter is dan die van regionale media en dat partijen daar gretig op inspelen. Reden voor Kamerlid Van Dijk om minister Hanke Bruins Slot van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties te vragen op welke wijze de rol van regionale media in de aanloop naar Provinciale Statenverkiezingen kan worden versterkt.

Eerste Kamer

Een (tussentijdse) verkiezing zou wat Van Dijk betreft ook kunnen plaatsvinden na de val van een college van gedeputeerde staten, wanneer het onmogelijk is ‘om de scherven te lijmen’. Spreiding van Statenverkiezingen heeft ook gevolgen voor de verkiezing van de Eerste Kamer, maar ook daar dragen Van Hijum en Rietkerk een oplossing voor aan die op Duitse leest is geschoeid. De zetels van de Senaat worden toegewezen aan individuele provincies, zodat na elke verkiezing maar een beperkt deel van de Eerste Kamer wordt vervangen. De verkiezing vindt dan nog steeds indirect plaats door de Statenleden en tegelijkertijd wordt de band tussen de Staten en Eerste Kamerleden sterker.

Evaluatie

Van Dijk vraagt de minister of een sterkere oriëntatie van de Eerste Kamer op de regio de kloof tussen Den Haag en de regio kan helpen overbruggen, zoals Rietkerk en Van Hijum verwachten. Ook wil ze weten of een bestaand wetsvoorstel dat ruimte moet bieden aan een grondwetswijziging rond de verkiezing, inrichting en samenstelling van de Eerste Kamer kan bijdragen aan versterking van het eigen karakter van de Statenverkiezingen. Tot slot vraagt ze Bruins Slot of zij bereid is om bij de evaluatie van de Statenverkiezingen te onderzoeken in hoeverre kiezers Statenverkiezingen inderdaad als een populariteitspeiling over het kabinetsbeleid en de regeringspartijen beschouwen.