Uitgesproken: Hooghoudt

Mr. P.J. (Pieter Joost) Schaap

Graanjenever uit Groningen, inderdaad. De vennootschap die deze jenever stookt heeft een accountmanager in dienst, die in de loop van zijn dertigjarige dienstverband een iets te grote liefde voor dit product ontwikkeld heeft. De accountmanager heeft tot taak slijterijen te bezoeken om de jenever aan te prijzen en te verkopen. Daarvoor is hem een leaseauto ter beschikking gesteld.

Op 22 december 2016, in zijn vakantie, heeft de accountmanager de leaseauto gepakt en is hij naar de garagebox gereden die hem door Hooghoudt ter beschikking is gesteld om de jenever in te bewaren die hij naar slijterijen mee moet nemen. Hij heeft zich daar aan de jenever te goed gedaan, en hij heeft vervolgens onder invloed een eenzijdig ongeval veroorzaakt waarbij de leaseauto total loss raakte. Zijn rijbewijs werd door de politie ingenomen. De accountmanager heeft zich laten opnemen in een ontwenningskliniek. Zijn vrouw heeft dat aan Hooghoudt bericht en haar man ziek gemeld. 

Hooghoudt was begrijpelijkerwijs nogal boos. Het is ook nogal ernstig wat de man gedaan heeft. Hij heeft jenever gedronken die niet aan hem toebehoorde, maar aan zijn werkgever. Dat alleen al zou grond voor ontslag op staande voet kunnen zijn, zou je denken. Én hij is dronken in zijn leaseauto gestapt (het innemen van het rijbewijs wijst erop dat hij niet een beetje teveel had gedronken, maar heel veel teveel) en heeft daardoor die auto total loss gereden. Nog een grond voor ontslag op staande voet, zou je denken. 

Zo ver ging Hooghoudt niet. Hooghoudt hield wel het loon van betrokkene in. Het stelde zich op het standpunt dat de accountmanager ook niet zou kunnen werken als hij niet in de kliniek was opgenomen, omdat zijn rijbewijs was ingenomen en hij dus de slijterijen niet meer kon bezoeken. Bovendien stelde Hooghoudt de waarde van de leaseauto te willen verrekenen. 

Dat leidde tot het hier te bespreken kort geding bij de kantonrechter. De accountmanager vorderde loondoorbetaling, en voerde daartoe aan dat hij al voor 22 december 2016 aan een alcoholverslaving leed en legde als bewijs daarvan een verklaring van de ontwenningskliniek over. Hij was dus, zo stelde hij, ziek, en die ziekte, en niet het innemen van zijn rijbewijs, was er de oorzaak van dat hij niet kon werken. Hij had dus, zo vond hij, gewoon recht op loondoorbetaling tijdens ziekte. 
Hooghoudt bleef bij zijn standpunt dat betrokkene niet kon werken door het innemen van zijn rijbewijs en dat dus geen loon doorbetaald hoefde te worden. 

De kantonrechter gaf de accountmanager gelijk. Hij overwoog dat Hooghoudt zich beriep op de hoofdregel van artikel 7:672 BW, waarin is neergelegd dat geen loon verschuldigd is voor de tijd gedurende de werknemer de bedongen arbeid niet verricht, en dat de accountmanager zich beriep op de uitzondering op die hoofdregel van artikel 7:629 BW, waarin is bepaald dat de werknemer wel recht heeft op loon als hij de arbeid niet verricht omdat hij daartoe door ziekte niet in staat is. 
De rechter achtte aannemelijk dat de accountmanager al voor 22 december 2016 verslaafd was aan alcohol. Die 'aandoening' was volgens de kantonrechter 'naar vaste jurisprudentie' een ziekte. En nu komt het: de rechter was van oordeel dat er een zeer gerede kans bestond dat in een bodemprocedure zou worden geoordeeld dat het ongeval op 22 december 2016 (dat had geleid tot intrekking van het rijbewijs) niet los kon worden gezien van de ziekte van betrokkene en dat die ziekte dus moet worden gezien als de primaire oorzaak van het feit dat de accountmanager niet kon werken. 

Ik meld u allemaal dit niet omdat dit een nogal slechte uitspraak is. Dat is zij wel hoor, wat mij betreft. Alcoholisme is volgens mij niet zozeer een aandoening als wel iets wat al te dorstige mensen over zichzelf afroepen. Er zijn inderdaad wel wat uitspraken in arbeidsrechtzaken te vinden waarin alcoholisme wordt aangemerkt als ziekte, maar om van vaste jurisprudentie te spreken is overdreven. De Hoge Raad heeft zich nooit in die zin uitgelaten. Nog erger is de overweging dat het ongeval niet los kon worden gezien van betrokkenes 'ziekte', en dat die ziekte dus tot intrekking van het rijbewijs heeft geleid. Volgens mij leidt alcoholisme er toe dat je teveel drinkt, maar hoeft het er helemaal niet toe te leiden dat je in beschonken toestand een auto gaat besturen. 

Ik bespreek deze uitspraak hier omdat zij illustreert hoe anders in het arbeidsrecht tegen deze problematiek wordt aangekeken dan in het ambtenarenrecht. Rechters in het arbeidsrecht zijn inderdaad geneigd alcoholisme als een ziekte te beschouwen. Ambtenarenrechters zijn dat niet. 
Een ambtenaar die in dronken toestand zijn dienstauto total loss rijdt maakt zich schuldig aan zeer ernstig plichtsverzuim, waaraan de straf van ontslag evenredig is. Als de ambtenaar dan tegen zijn ontslag in bezwaar en vervolgens in beroep gaat en aanvoert dat het plichtsverzuim hem gelet op zijn alcoholverslaving niet kan worden aangerekend, dan doet de ambtenarenrechter daar bijna nooit iets mee. Naar vaste jurisprudentie (en dat is echt vaste jurisprudentie!) in het ambtenarenrecht is alcoholisme op zichzelf geen ziekte. Van de verslaafde ambtenaar mag worden verwacht dat hij hulp zoekt en met die hulp zijn verslaving bevecht en overwint. Als hij dat niet doet of daar niet in slaagt is dat zijn eigen verantwoordelijkheid. Alleen als de verslaving wordt veroorzaakt door een psychische ziekte die maakt dat de ambtenaar op het stuk van alcoholgebruik geen enkele mogelijkheid heeft zijn eigen wil te bepalen moet worden aangenomen dat het plichtsverzuim de ambtenaar niet kan worden aangerekend. Dat heeft de Centrale Raad van Beroep in een aantal uitspraken gesteld, en in geen van die uitspraken heeft de Raad vervolgens aangenomen dat in het betreffende geval het plichtsverzuim inderdaad niet kon worden toegerekend. Zie bijvoorbeeld CRvB 19 februari 2009. 

Ik vind de benadering van de ambtenarenrechter vanuit de maatschappij bezien veel beter. Zeker, het lot van een alcoholist is niet te benijden. Maar door te stellen dat de zieke werknemer afwezigheid wegens dronkenschap of wangedrag onder invloed van alcohol niet kan helpen omdat hij nu eenmaal verslaafd is, ontneem je die werknemer iedere verantwoordelijkheid voor zijn eigen gedrag en leg je alle gevolgen van dat gedrag bij de werkgever neer. En dat terwijl er volgens mij maar één doeltreffende manier is om alcoholist te worden, namelijk door lange tijd meer te drinken dan goed voor je is, en terwijl er mogelijkheden zijn om hulp te zoeken om je verslaving te bestrijden voordat je je werkgever een ernstig probleem als in deze casus aan de orde bezorgt. 

Overheidswerkgevers zullen het ambtenarenrecht na de normalisering nog missen. Tot die normalisering mogen zij in ieder geval blij zijn dat de ambtenarenrechter de moraal nog hooghoudt.