Over bloggende en twitterende ambtenaren

Mr M.P.A.M. (Martine) Voogt   Social media zijn niet meer uit onze maatschappij weg te denken. Dit geldt voor zowel het gebruik van social media voor privédoeleinden als voor het gebruik daarvan voor zakelijke doeleinden. Het is normaal om te chatten, te bloggen en lid te zijn van Facebook en Linked-in. Ook voor ambtenaren. Een ambtenaar dient zich echter wel te realiseren dat hij zich te allen tijde dient te gedragen zoals een goed ambtenaar betaamt. De eisen die in de fysieke wereld van toepassing zijn gelden onverkort in de virtuele wereld.

De vraag die opkomt is in hoeverre aan een ambtenaar eisen (kunnen) worden gesteld bij het gebruik van social media. 

Als ambtenaar heb je recht op vrijheid van meningsuiting. Dit recht is ook van toepassing op internet. Wel wordt het recht op vrijheid van meningsuiting voor een ambtenaar beperkt door het bepaalde in artikel 125a Ambtenarenwet: “De ambtenaar dient zich te onthouden van het openbaren van gedachten of gevoelens of van de uitoefening van het recht tot vereniging, tot vergadering en tot betoging, indien door de uitoefening van deze rechten de goede vervulling van zijn functie of de goede functionering van de openbare dienst, voor zover deze in verband staat met zijn functievervulling, niet in redelijkheid zou zijn verzekerd”. Ook de overheid speelt in op de ontwikkelingen op het gebied van social media. Zo worden rijksambtenaren aangemoedigd om deel te nemen aan diverse sociale netwerken. Het Ministerie van Algemene Zaken heeft ten behoeve van de online communicatie op 30 juni 2010 de “uitgangspunten online communicatie rijksambtenaren” gepubliceerd.  Uit deze publicatie zijn, samengevat, vier hoofdregels af te leiden. Uit de eerste hoofdregel volgt dat je als ambtenaar een ambassadeur bent van je organisatie en dat integriteit essentieel en vanzelfsprekend is. Ook op internet dien je je als een goed en integer ambtenaar te gedragen. De kernwaarden uit de modelgedragscode van het ministerie van BZK bieden daarvoor een houvast. Deze kernwaarden zijn onpartijdig, betrouwbaar, zorgvuldig en dienstbaar. In de tweede hoofdregel is vastgelegd dat de rechten en plichten van de ambtenaar ook van toepassing zijn als het om online-activiteiten gaat. Als ambtenaar heb je, zoals reeds bovengaand is aangegeven, recht op vrijheid van meningsuiting. Je mag dan ook kritisch zijn en als privépersoon mag de ambtenaar een andere mening laten horen dan de Minister. Als ambtenaar mag je echter geen uitlatingen doen die je eigen functioneren of het belang van de dienst kunnen raken. De derde stelregel ziet op het onderscheid tussen een ambtenaar in zijn hoedanigheid van privépersoon en een ambtenaar in functie. Soms is het lastig om je persoonlijke en ambtelijke identiteit voldoende te onderscheiden maar er is wel degelijk verschil tussen uitlatingen als privépersoon en uitlatingen in de hoedanigheid van ambtenaar. Als je als ambtenaar in functie uitlatingen doet dien je altijd duidelijk kenbaar te maken dat je ambtenaar bent. De vierde hoofdregel is dat meedoen een bewuste keuze is, neem anderen serieus, waarborg vertrouwelijkheid en archiveer bijdragen.  Hoewel deze uitgangspunten geformuleerd zijn voor rijksambtenaren zijn deze uitgangspunten ook bruikbaar voor lagere overheden.  Zoals ook in bovengenoemde publicatie expliciet kenbaar is gemaakt mag een ambtenaar ook online geen uitlatingen doen die het belang van de dienst kunnen raken. Zo ondervond ook een twitterende districtschef van de politie uit het noorden van het land. In een tweet had de districtschef haar veronderstellingen over de vondst van twee doden in een woning wereldkundig gemaakt. Voor de betreffende districtschef heeft dit vergaande rechtspositionele gevolgen gehad.  Onlangs heeft ook de Centrale Raad van Beroep zich gebogen over een gegeven ontslag aan een leerkracht in verband met een blog dat door haar echtgenoot was geschreven. De echtgenoot had een blog waarin de school en de daar werkzame personen op herkenbare en negatieve wijze werden beschreven. In deze blog werd aan de personen verdraaide uitlatingen toegeschreven en werden uiterlijke kenmerken, houding en gedrag van deze personen in het belachelijke getrokken. Voor de inhoud van de blog putte de echtgenoot uit de verhalen die de leerkracht over de school vertelde.  De Centrale Raad van Beroep was met de Rechtbank van mening dat de school de leerkracht mocht ontslaan omdat er sprake was van onherstelbaar verstoorde verhoudingen tussen de leerkracht en haar collega’s en tussen haar en het bestuur. Die onherstelbaar verstoorde verhoudingen ontstonden doordat de leerkracht informatie over haar collega’s en de school aan haar echtgenoot gaf.  De blog getuigde naar de mening van de Centrale Raad van Beroep van gebrek aan loyaliteit, schaadde de goede naam van de school en creëerde een onveilige sfeer. Hoewel de echtgenoot van de leerkracht de blog publiceerde en hij de blog niet wilde verwijderen had de leerkracht - nu collega’s en de school bezwaar hadden tegen de blog - afstand moeten nemen van de inhoud van die blog. Door geen afstand te nemen, had zij meegewerkt aan het ontstaan van onherstelbaar verstoorde verhoudingen. De Centrale Raad van Beroep oordeelde dat aan de leerkracht terecht ontslag was verleend.  Als primaire ontslaggrond was plichtsverzuim gehanteerd maar deze ontslaggrond heeft geen stand gehouden omdat de Rechtbank van mening was dat de weigering van de leerkracht om zich te distantiëren van de uitlatingen van haar echtgenoot niet was te kwalificeren als plichtsverzuim (CRvB 7 juni 2012, LJN BW 7454).  Uit deze uitspraak blijkt dat de Centrale Raad van Beroep veel waarde hecht aan het integer handelen van een ambtenaar bij het gebruik van social media. Als ambtenaar dien je je ervan bewust te zijn dat je je zowel online als offline als een goed ambtenaar dient te gedragen. Hierbij dient de ambtenaar de geldende rechtspositie en de bepalingen uit de Ambtenarenwet in acht te nemen. Een ambtenaar dient zich er bewust van te zijn dat ook het privégebruik van social media het belang van de dienst kan raken zelfs, blijkens voornoemde uitspraak van de Centrale Raad, het gebruik van social media door een partner. Indien een ambtenaar zich online niet als een goed ambtenaar gedraagt kan dit vergaande rechtspositionele gevolgen hebben. Wie op een verantwoorde manier gebruik wil maken van internet dient zich bewust te zijn van de mogelijkheden en risico’s die dat met zich brengt ook op het moment dat privé gebruik wordt gemaakt van social media.   De advocaten van Capra zijn ook online te vinden bijvoorbeeld op Linked-in. Daarnaast is Capra Advocaten ook actief op twitter. Bijna dagelijks worden tweets verstuurd met de actualiteiten op het gebied van de arbeidsverhoudingen binnen de overheid. U kunt ons volgen via ons twitteraccount  @CAPRAadvocaten. Onze tweets zijn ook te lezen via de nieuwsberichten in de app.