Burgerparticipatie lijkt te stagneren

Het niveau van burgerparticipatie en de mogelijkheden die gemeenten burgers bieden om te participeren zijn de afgelopen twee jaar zo’n beetje gelijk gebleven. Dat concludeert ProDemos op basis van zijn Monitor Burgerparticipatie 2018.

Verordening

Het aantal gemeenten met een referendumverordening en met een verordening burgerinitiatief is ten opzichte van twee jaar geleden gedaald. Een krappe 61 procent van de gemeenten heeft nu een  verordening burgerinitiatief; twee jaar geleden lag dat percentage op 71,6 procent. Iets meer dan een kwart van de gemeenten (27 procent) heeft een referendumverordening, in 2016 had bijna vier op tien gemeenten zo’n verordening.

Right to challenge

Een op de acht gemeenten heeft een verordening om een Right to Challenge mogelijk te maken. Hiervoor zijn geen vergelijkingscijfers met eerdere jaren. Vooral buiten de randstad, en dan vooral in stedelijke en middelgrote gemeenten, wordt burgers de mogelijkheid gegeven taken van gemeenten over te nemen als zijn denken het beter, slimmer, goedkoper of anders te kunnen doen.

Weinig gebruik

ProDemos stelt dat in veel gemeenten burgerparticipatie in formele zin goed is geregeld, maar dat er in de praktijk maar weinig gebruik van wordt gemaakt. Van het burgerinitiatief werd in minder dan een vijfde van alle gemeenten gebruikgemaakt. In acht gemeenten werd tussen 2016-2018 een referendum gehouden; in alle gevallen werden bewoners naar hun mening gevraagd over een fusie of herindeling.

Inspraakavonden

Kijkend naar de instrumenten die gemeenten inzetten om alle burgers in meer of meerdere mate bij het beleid te betrekken, staan inspraakavonden net zoals twee jaar geleden, met stip op één. Stads-, dorps- of wijkgesprekken lijken aan populariteit te winnen. Het participatief begroten lijkt op zijn retour. In de Monitor Burgerparticipatie 2016 gaf 43,1 procent van de gemeenten aan dit instrument in te zetten, nu doet slechts 11,2 procent dit.

Burgerpanel

Naast burgerparticipatiemogelijkheden voor álle burgers, heft ProDemos ook gekeken naar de inzet van selectieve instrumenten, zoals een enquête of burgerpanel, die met respectievelijk door 44,9 en 34,8 procent van de gemeenten wordt ingezet. Net zoals twee jaar geleden zijn dit de meest ingezette instrumenten. De G1000 (of varianten daarvan) laat een stijgende lijn zien. ‘We zien bijna een viervoudiging van het gebruik van dit instrument in de deelnemende gemeenten. Wellicht is dit een voorbarige conclusie, maar het lijkt op een trend te wijzen’, aldus ProDemos in zijn monitor.

Adviseren

Burgers kloppen voor ondersteuning van initiatieven ook zelf aan bij gemeenten. Dat gebeurt in drie op de vier gemeenten, maar het gaat om een relatief klein aantal verzoeken. In bijna 60 procent van de gemeenten bestaan dorps- en/of wijkraden; redelijk stabiel ten opzichte van eerdere jaren. Die raden hebben in 92,5 procent van de gevallen een adviserende rol; meer dan twee en vier jaar geleden toen dat percentage op 83 procent lag.  

Weinig verandering

De monitor laat vooral zien dat er ‘over het algemeen vrij weinig veranderingen zijn ten opzichte van twee jaar geleden. Gemeenten noemen een veelheid aan nieuwe methoden van burgerparticipatie, en sociale media zijn een populair kanaal voor het informeren van inwoners, maar het niveau van participatie en de mogelijkheden voor inwoners om te participeren zijn grosso modo gelijk gebleven’, aldus ProDemos.

Kwantitatief onderzoek

89 gemeenten hebben aan het kwantitatieve onderzoek, dat sinds 2010 elke twee jaar wordt gehouden, meegedaan. De deelnemende gemeenten vormen een afspiegeling van alle Nederlandse gemeenten, aldus ProDemos. Grote steden hebben niet aan het onderzoek meegedaan. Doel van het onderzoek is het volgen van de ontwikkeling van gemeentelijk beleid en activiteiten op het gebied van burgerparticipatie.