‘Burgemeesters zoeken grenzen bevoegdheid op’

Burgemeesters sluiten steeds vaker een pand op basis van artikel 13b van de Opiumwet slechts omdat er drugs zijn aangetroffen, concluderen NRC en promovenda Michelle Bruijn. Oorspronkelijk was de Damocles-wet vooral bedoeld als een instrument voor de aanpak van de drugshandel.  

Burgemeesters in 30 procent gevallen teruggefloten

Daarmee gebruiken burgemeesters de wet volgens Bruijn niet waarvoor die oorspronkelijk bedoeld is, namelijk het bestuursrechtelijk beëindigen van de verkoop van drugs vanuit een pand. Bruijns onderzoek naar de 217 uitspraken die rechters tussen 2007 en 2016 deden in zaken waarbij burgers in beroep gingen tegen woningsluitingen, wijst dan ook uit dat burgemeesters in zo’n 30 procent van de gevallen worden teruggefloten.

Steeds vaker woningsluiting met beroep op Damocles-wet

Slechts in een kwart van de zaken die Bruijn onderzocht was ook daadwerkelijk actieve drugshandel geconstateerd. Het aantreffen van een handelshoeveelheid drugs of hennepplantage bleek voor burgemeesters in 70 procent van de gevallen voldoende aanleiding om een pand te sluiten. Slechts zes procent van de mensen die met een woningsluiting te maken kregen, ontving eerst een waarschuwing. NRC concludeert naar aanleiding van een rondgang bij 15 gemeenten waarvan er 13 reageerden dat burgemeesters steeds vaker een woning sluiten met een beroep op de Damocles-wet. Het aantal gesloten woningen steeg van 106 in 2014 naar 244 in 2017.

‘Juridisch niet wenselijk’

Bruijn laat zich tegenover Binnenlands Bestuur kritisch uit over de door haar gesignaleerde ontwikkeling: ‘Het is juridisch niet wenselijk dat bevoegdheden op een andere manier worden gebruikt dan wettelijk mogelijk.  Het gevolg daarvan kan zijn dat de overheid zich bij de aanpak van drugscriminaliteit op de verkeerde personen richt, namelijk de gebruikers. Daar is artikel 13b van de Opiumwet niet voor bedoeld.’

Jurisprudentie nog in ontwikkeling

In januari maakten de burgemeesters van Tilburg en Waalwijk bekend naar de Raad van State te stappen omdat de rechtbank Zeeland-West-Brabant tegen een tweetal huissluiting had geoordeeld. De burgemeesters moesten volgens de rechtbank aannemelijk maken dat een aangetroffen hoeveelheid drugs ook daadwerkelijk voor handel bestemd was. De Raad van State oordeelde op haar beurt weer dat het aan de verdachte is om aan te tonen dat zijn of haar drugsvoorraad géén handelsvoorraad betreft. Bruijn concludeert daaruit dat de jurisprudentie ‘nog erg in ontwikkeling’ is.

Maatschappelijk belastend

Ruud van Bennekom, directeur van het Nederlands Genootschap van Burgemeesters, zegt niet zo snel een reactie paraat te hebben op de bevindingen van Bruijn en NRC. ‘Dat illustreert misschien ook hoe vaak het onderwerp onder burgemeesters besproken wordt’, aldus Van Bennekom.  Het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid (CCV) laat weten dat het effectief aanpakken van drugshandel ‘vooral een kwestie van maatwerk’ is. ‘Je kunt jezelf de vraag stellen of het snel overgaan tot sluiting van panden maatschappelijk nog meer belastend is dan het probleem dat je ermee wil aanpakken.’