Burgemeester Rijnwaarden ongewenst alleenheerser

Wethouder afgetreden, herfstvakantie voor de deur, burgemeester niet in huis. Kan de collegevergadering dan doorgaan met een wethouder en een gemeentesecretaris? VNG: Nee, de burgemeester is alleen bestuurlijk verantwoordelijk. Vergaderen kan, maar collegebesluiten mogen niet.

Vakantieregeling
Dit overkomt burgemeester Mark Slinkman van de gemeente Rijnwaarden. ‘Ik was totaal verrast. Ik wilde alleen de vakantieregeling afstemmen. De gemeentesecretaris had een vraag gestuurd naar de VNG voor advies over hoe we dat moeten doen als ik volgende week op vakantie ga. Ik ga nu niet op vakantie. Officieel mag de nestor van de raad mij vervangen, maar ik denk niet dat ik dat een raadslid in redelijkheid aan kan doen.’

Burgemeester alleen verantwoordelijk
De situatie ontstond toen wethouder Theo Schopman van Belangen Gelders Eiland niet meer het vertrouwen van de raad voelde, ondanks dat een motie van wantrouwen tegen hem werd verworpen. Hij trad per direct af, tegen het advies van de burgemeester in. Hij wist volgens Slinkman ook niet van de bepaling in artikel 42, lid 2 in de Gemeentewet. In een kleine gemeente als Rijnwaarden blijven dan namelijk de burgemeester, de tweede wethouder en de gemeentesecretaris over en dat is onder het wettelijk minimum aantal wethouders. Volgens de Gemeentewet is er dan geen volwaardig college meer en neemt de burgemeester de plaats in van het college. Formeel is de rol van de burgemeester in deze situatie in geen enkele wet beschreven, maar gewoonte is dat de burgemeester de lopende zaken afhandelt en geen besluiten neemt over ingrijpende kwesties totdat een nieuwe wethouder is aangetreden.

Gekozen bestuurder staat buitenspel
Slinkman vindt het merkwaardig dat hij nu een soort alleenheerser is. ‘Er is toch nog een wethouder over? Staat een gekozen bestuurder dan buitenspel? Ik vindt dat erg onbevredigend en heel lastig dat ik nu alleen bestuurlijk verantwoordelijk ben.’ Daarbij staan er belangrijke besluiten op stapel in de gemeente, waaronder de begroting, een bezuinigingsoperatie en besluiten over het lokale zwembad en de bibliotheek. ‘We kunnen die politieke gevoelige begroting niet neutraal afwikkelen. Het is ook niet de bedoeling dat ik er bestuurlijk aanga. Ik moet hier de continuïteit waarborgen.’

Onwenselijke situatie
Ook een woordvoerder van de VNG noemt de situatie niet “om blij van te worden”, maar de vereniging kan geen ander advies geven dan een uitleg van de wet. ‘Er moet een nieuwe wethouder komen. Een termijn daarvoor is er wettelijk niet. Daar zijn geen regels voor.’ De status van de huidige wethouder is onduidelijk. ‘Hij zit wel aan tafel, maar heeft geen status. Hij mag geen besluiten nemen en staat buitenspel, is demissionair.’ Dat dit een situatie is die voor niemand wenselijk is, erkent de VNG, maar ze mag geen antwoord geven op de vraag of de Gemeentewet op dit punt moet worden gewijzigd. ‘Daarvoor moet je bij Binnenlandse Zaken zijn.’

Bestuurslast burgemeester wel erg groot

Binnenlands Zaken gaat niet in op die vraag. Wel zegt het ministerie dat de situatie niet te lang moet duren. omdat de bestuurslast voor de burgemeester dan wel erg groot is. 'Maar het ambtelijk apparaat kan hier ook een ondersteunende rol spelen', aldus een woordvoerder. De overgebleven wethouder is als zodanig nog wel in functie, maar hij mag geen besluiten meer nemen. 'Er bestaat vanuit de Gemeentewet bezien geen bezwaar om hem als adviseur te laten deelnemen aan de collegevergaderingen, zoals hij nu doet.'

Niet politieke neutraliteit verliezen
Slinkman vindt dat de positie van de overgebleven wethouder Jos Lamers (CDA) op een niet bedoelde wijze wordt uitgehold. ‘Ik vraag mij echt af of hier geen mouw aan te passen is. Dit kan toch niet de bedoeling zijn van de Gemeentewet? Artikel 42, lid 2 lijkt me bedoeld om te voorkomen dat de gemeente stuurloos wordt. Ik moet me erbij neerleggen, maar had het liever anders gehad. Nee, het voelt niet lekker om alleen verantwoordelijk te zijn. In deze cruciale fase is dat nog moeilijker. Je mag niet je politieke neutraliteit verliezen.’

Slimmigheidjes mochten niet baten
Slinkman heeft alle mogelijk kanalen bewandeld om ervoor te zorgen toch een volwaardig college te houden. Juridische slimmigheidjes, advies van de VNG, het Genootschap van Burgemeesters, Binnenlandse Zaken en de Commissaris van de Koning Clemens Cornielje mochten echter niet baten. ‘En probeer maar eens een nieuwe wethouder te vinden voor vijf maanden met zulke heikele onderwerpen in het vooruitzicht. Iemand die het kan en beschikbaar is voor die korte tijd. Eigenlijk is  de enige optie uitstel van de besluitvorming, maar dan zijn we financieel ook weer een jaar verder.’

Putten uit pool landelijke partijen
De lokale partij Belangen Gelders Eiland moet de nieuwe wethouder leveren. Slinkman heeft begrip voor de positie van de fractievoorzitter. 'Die is hier ook volkomen door overvallen. Ze zouden ook een wethouder van buiten kunnen kiezen. Mogelijk zelfs een van een landelijke partij. Die hebben een grote pool. Belangen Gelders Eiland zal zijn politieke bandbreedte moeten bepalen of ze van die pool gebruik willen maken en of dat mogelijk is.’

Overleg met fractievoorzitters
Intussen moet Slinkman toch besturen. Gelukkig is de situatie niet helemaal uniek. In Oegstgeest, Apeldoorn en Groningen was hetzelfde aan de hand. Alleen zit Slinkman in een precair moment van de raadsperiode. ‘De burgemeester van Oegstgeest heeft mij een paar tips gegeven. Ik vergader nu met de wethouder aan tafel die mij advies geeft. Ik noteer dat en neem vervolgens een besluit. Het lijstje met vergaderonderwerpen leg ik vooraf voor aan de fractievoorzitters. Normaal is dat achteraf. Is er politieke lading, dan wordt daar heel transparant met hen over gesproken. Ik spreek ze dus een stuk vaker dan normaal.

Dinsdagavond gaat Slinkman aan tafel met de fractievoorzitters om te bepalen hoe hier nu met de situatie om te gaan.