Gegevensdeling als knelpunt in complexe samenwerkingen

De maatschappij verandert. En het wordt er niet eenvoudiger op. Steeds meer vraagstukken vereisen samenwerking tussen partners, niet zelden uit verschillende domeinen. Soms omdat ze er allemaal over gaan, soms omdat ze er iets in kunnen betekenen en soms omdat ze, als ze niet betrokken worden, daar last van krijgen of kansen missen in de uitvoering van hun eigen taken en verantwoordelijkheden. Gemeenten hebben hier, vanuit hun regisserende rol, bij uitstek mee te maken. Eerder dit jaar publiceerde BMC een artikel over de samenwerking tussen het sociaal domein en het veiligheidsdomein: een snijvlak waarin je de onderlinge afhankelijkheden en de zoektocht om daar invulling aan te geven goed ziet.

Een belemmerende factor in dergelijke samenwerkingen is niet zelden (onduidelijkheid over) de wettelijke mogelijkheden waar het gegevensdeling betreft. De huidige wetgeving faciliteert de gewenste samenwerking onvoldoende, of zit zelfs in de weg. In de praktijk worden met enige regelmaat houtje-touwtje oplossingen gevonden. Inmiddels is ook voor de wetgever duidelijk dat aanpassing van wetgeving noodzakelijk is en heeft daartoe ook stappen gezet. Met welke veranderingen moeten betrokkenen rekening houden?

Nieuwe mogelijkheden
Er lopen inmiddels diverse wetgevingstrajecten om de mogelijkheden voor gegevensdeling te verruimen. Het gaat dan om uitwisseling tussen de (gemeentelijke) organisatie en de partners. Maar ook de mogelijkheden voor gegevensuitwisseling binnen de gemeentelijke organisatie worden verruimd. Concreet doelen wij hier op de Wet aanpak meervoudige problematiek sociaal domein (Wams), de Wet gegevensverwerking door samenwerkingsverbanden (Wgs) en de wijziging van de Wet gemeentelijke Schuldhulpverlening (WgS).

De Wams moet het juridisch mogelijk maken dat persoonsgegevens van inwoners veel breder mogen worden gebruikt dan tot nu toe kan. De huidige sociaal domeinwetten staan toe dat persoonsgegevens worden verwerkt binnen een domein, maar niet tussen meerdere domeinen. Dat maakt een integrale benadering lastig. De Wams maakt mogelijk dat persoonsgegevens tussen de domeinen worden uitgewisseld en opnieuw mogen worden gebruikt bij een nieuwe of andere aanvraag. Daarnaast hebben ook samenwerkingspartners meer mogelijkheden om gegevens te delen. In sommige gevallen zijn ze ook verplicht gegevens te verstrekken als de gemeente vindt dat deze noodzakelijk zijn. Alex Commandeur schreef recent een uitgebreid artikel over de belangrijkste wijzigingen, waarborgen en aandachtspunten van de Wams.

De Wgs biedt een grondslag voor een integrale aanpak op het gebied van zorg, veiligheid, toezicht en handhaving. Gemeenten werken hierbij samen met ketenpartijen zoals politie, het openbaar ministerie, GGD, belastingdienst en de Raad voor de Kinderbescherming. Doel van de wet is het optimaliseren van de samenwerking door het wegnemen van belemmeringen. De Wgs verplicht de samenwerkingsverbanden om maatregelen te nemen die waarborgen dat de gegevens transparant en rechtmatig worden verwerkt.

Uit evaluaties van de WgS blijkt het belang om informatie over schulden makkelijker beschikbaar te maken. Daarmee kan vroegsignalering van problematische schulden worden versterkt en kan sneller worden ingezet op betere schuldhulpverlening. Om deze verbeteringen te realiseren wordt de WgS gewijzigd om gegevensuitwisseling voor schuldhulpverlening te faciliteren en tegelijkertijd naleving van de AVG te waarborgen. De wijziging van de WgS maakt de verdere gegevensuitwisseling mogelijk bij twee onderdelen van schuldhulpverlening: de vroegsignalering van schulden en het opstellen van een plan van aanpak voor schuldhulpverlening.