Rijk neemt afscheid van New Public Management

Goodbye New Public Management als sturingsfilosofie op de Haagse departementen. Binnenlandse Zaken (BZK) neemt er als coördinerend ministerie bedrijfsvoering officieel afstand van.

Doelmatigheid

Dat blijkt uit de begroting van Binnenlandse Zaken 2024. Volgens BZK moet er rijksbreed vooral worden gewerkt aan een overheid die betrouwbaar, dienstbaar en rechtvaardig is, omdat de samenleving daarom vraagt. Dat betekent als rijksdienst in verbinding staan met de samenleving, politiek, beleid en de organisaties in de uitvoering. En daarbij pas niet een filosofie waarbij de nadruk ligt op efficiëntie en doelmatigheid.

Thatcher

Die sturingsfilosofie deed in de tweede helft van de vorige eeuw opgang, ook in ons land toen daar de overheidsopgaven sterk stegen. In navolging van met name het Verenigd Koninkrijk (de Thatcher-jaren) werd toen gekozen voor een meer bedrijfsmatige aanpak in de besteding van publieke middelen om de overheidsfinanciën op orde te brengen. De naam die eraan gehangen werd was New Public Management, met als dominante waarden efficiëntie en doelmatigheid.

Verkokerde sturing

Hoewel volgens Binnenlandse Zaken efficiëntie en doelmatigheid van de overheid als geheel onverminderd nastrevenswaardig blijven, ‘is het van belang om niet langer uit te gaan van New Public Management.’ Daarbij is de focus immers te veel gericht op ‘verkokerde sturing’ en de ‘prestaties van de eigen organisatie.’ Voortaan moet er wat BZK betreft vooral worden gewerkt ‘vanuit het toevoegen van publieke waarde.’ De maatschappelijke opgave en de dienende functie van de overheid ten opzichte van de samenleving zijn daarbij de uitgangspunten.

Luisterende overheid

Demissionair minister De Jonge van Binnenlandse Zaken wil een overheid zien ‘die luistert naar wat er leeft, zorgt dat signalen over wat er wel of niet goed gaat haar bereiken en zorgt dat er ruimte is om in de gevallen waarin beleid en wetgeving niet heeft voorzien of onbedoelde onevenredige uitkomsten heeft, oplossingen kunnen worden geboden.

En bovenal, overheden werken daarbij in diens ogen samen, over grenzen van organisaties heen. ‘In 2024 zullen bij de verdere ontwikkeling van een nieuwe sturingsfilosofie voor de (centrale) overheid nieuwe vormen van sturing en verantwoorden worden ontwikkeld, waarbij de maatschappelijke opgave en het realiseren van waarden die we als samenleving zinvol vinden, centraal staan’, zo belooft de CDA-bewindsman. Organisatievormen die die gewenste sturing en verantwoording in de weg staan worden – vrij vertaald – opgeruimd.

Cultuurverandering

Verschillende rijksbrede initiatieven moeten ondersteuning bieden aan de nieuwe manier van werken, zoals een gewijzigde ambtseed, een gids Ambtelijk Vakmanschap met daarin gezamenlijke basisprincipes en waarden, het Beleidskompas en dialoogvoering over ethische en morele vraagstukken op de werkvloer. Daarnaast wordt volgens De Jonge blijvend geïnvesteerd in gedrags- en cultuurverandering, waarbij het werken in het algemeen belang van de samenleving steviger tot uitdrukking is gebracht.