‘Bij vrouwen moet je erachteraan bellen’

Staatssecretaris Keijzer is nu voor quotum

Wie de brede trappen van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat heeft bestegen, komt uit bij een wand met foto’s van alle voormalige ministers en staatssecretarissen. Inderdaad, een mannenbolwerk. De eerste vrouwelijke staatssecretaris (Van Rooy) kwam pas in 1986, de eerste vrouwelijke minister in 1998 (Jorritsma). De laatste (eigenlijk van LNV) was Gerda Verburg, tot 2010. Staatssecretaris Mona Keijzer zetelt in een bescheiden kamer zonder poeha. ‘Dit was eigenlijk de spreekkamer van de minister.’

Waar komt uw betrokkenheid bij vrouwen in het openbaar bestuur vandaan?
‘Van 1994 tot 2012 was ik actief in de gemeentepolitiek als raadslid, wethouder en bestuurder in het hoogheemraadschap. Ik was 25 jaar toen ik raadslid werd en niet bezig met vrouwen in de politiek. Twee jaar geleden werd ik vijftig. Ik keek om me heen en vroeg me af: waar zijn al die vrouwen gebleven van school, van de studie, uit de raad? Ze waren er niet meer. Hoe kon dat? Blijkbaar zitten er fouten in ons systeem, waardoor vrouwen niet doorgroeien. Uit onderzoek blijkt dat bedrijven als er meer vrouwen werken meer divers worden en beter presteren. En dat we als land dan welvarender worden. Toen ik begon, was ik “de jonge vrouw in de politiek”. De tijd lost het probleem dus niet op. In het lokale bestuur is de aanwezigheid van vrouwen zo belangrijk, want wethouders en raadsleden geven vorm aan de samen leving in onze leefomgeving. En nog steeds zijn zij er nog niet overal.’

Uit onderzoek van Binnenlands Bestuur blijkt dat de helft van de tien grootste gemeenten, waaronder Rotterdam en Eindhoven, nooit een vrouwelijke burgemeester heeft gehad. Tien gemeenten hadden zelfs nooit een vrouwelijke wethouder. Hoe verklaart u dat?
‘Als gemeenteraadslid gaat het zo: je bent met twee personen en kleine kinderen. Je komt thuis na het werk en dan moet je om half acht bij de raadsvergadering zijn. Dat is bijna niet te doen. Complicerende factor is dat er nog lang geen evenredige verdeling is. In de colleges en ambtelijke ondersteuning is het een mannenwereld. Dat moet veranderen. Iedereen onderschrijft dat, maar het gebeurt niet. Voor ons topsectorenbeleid hebben we negen boegbeelden. Toen ik binnenkwam was één van hen vrouw. Ik zei: wat krijgen we nou? Dit kan toch niet? Toen zijn we op pad gegaan en nu is de helft vrouw. In de adviescommissies voor financieringsinstrumenten bleek 10 procent vrouw. Dat is nu één op de drie. Waarom is dit zo belangrijk? Omdat je selecteert wat op je lijkt. Uit onder zoek naar startende bedrijven blijkt dat bijna alle startende bedrijven die een investering vonden om door te groeien werden geleid door mannen: 98 procent! Er zijn zo veel goede bedrijven die worden geleid door vrouwen. Hier geldt weer: je selecteert wat op je lijkt. We moeten die systemen veranderen, zodat je geen economische kansen mist of alleen selecteert op wat je denkt dat goed is.’

Waarom was u vroeger dan tegen een vrouwenquotum?
‘Vroeger dacht ik: kom op, je bent jong en je wilt wat. Je hebt een goede opleiding, bent energiek, ik ga ervoor, ik kom er wel. Mij lukte het, maar niet iedereen. Te weinig in ieder geval. Nu ben ik om. Dit moet echt veranderen. Diversiteit is beter voor de samenleving. Ik ben nu vooral gericht op de verhouding man-vrouw, maar hetzelfde geldt natuurlijk ook voor culturele diversiteit.’

Vergt dat een cultuurverandering?
‘Ja, als een man tien functie-eisen ziet, zegt hij: dat kan ik wel. Een vrouw denkt aan drie van de tien eisen voldoe ik niet: ik ben dus niet geschikt. Ik heb het zelf meegemaakt. Er was hier een fantastische vrouw voor een functie, maar ze twijfelde en wilde tijd om na te denken. Vrouwen zijn terughoudend. Ja, dat is aangeleerd gedrag. Maar wij belden erachteraan. En dat helpt. In bemensing, selectie, het hele proces: alleen een advertentie werkt niet, je moet erachteraan bellen. Daarbij moeten vrouwen ook zelf naar voren stappen. Het ergste dat je kunt overkomen is dat je niet wordt geselecteerd.’

U heeft zich als moeder van vijf kinderen tot staatssecretaris opgewerkt. Waarom lukte het u dan wel?
‘Ik ben gezegend met een sterke geest in een sterk lichaam. Ik heb energie voor tien. En ik ben altijd gesteund door mijn ouders, man en familie. De dag nadat ik mijn rijbewijs had gehaald vroeg mijn vader mij een bestelbus met vis naar Zwolle te rijden. Ik zei: maar dat kan ik toch niet? Mijn vader zei: hoezo niet? Je hebt toch je rijbewijs? Ik ben gegaan. Ik weet dat hij de hele dag met zweet in zijn handen zat, maar hij had me gestimuleerd. Voor het kunnen bijwonen van avondvergaderingen heb je thuis echt iemand nodig die je steunt.’

En toch is er een vrouwenquotum nodig.
‘In de Tweede Kamer is slechts 30 procent vrouw, ook in het kabinet hadden meer vrouwen kunnen zitten. Er zijn allerlei factoren die frustreren. Ik benoem veel mensen op sleutelposities, in raden van toezicht, en heb besloten geen mannen meer te benoemen als er alleen maar mannen in de raad van bestuur of toezicht zitten. Op de groslijst moet voor de helft vrouwen staan. Dan stroomt het lekker door.’

Is er binnen uw partij voldoende steun voor een vrouwenquotum in het openbaar bestuur?
‘Van de eerste tien op de CDA-lijst zijn vijf vrouwen, bij de tien erna drie. De Tweede Kamerfractie heeft ingestemd met het quotumvoorstel voor beursgenoteerde bedrijven. Ik vind dat ook wel passen als je het verhaal van de talenten aanhangt. Dat wordt dan intrinsiek voor iedereen.’

Moet een bewindspersoon bevorderen dat er meer vrouwelijke burgemeesters komen of zouden de cdk’s daar meer rekening mee moeten houden?
‘De cdk selecteert mensen die hij geschikt acht. Ik kan me goed voorstellen dat een gemeenteraad zegt: laat alle kandidaten maar eens zien. Zorg als raad ook voor vrouwen in de selectiecommissie. Als een gemeente nooit een vrouwelijke burgemeester heeft gehad, telt dat nog sterker. De gemeenteraden moeten het uitein delijk toch doen.’

Amsterdam en Utrecht hebben een vrouwelijke burgemeester. Er is een vrouwelijke vicepremier. Hoe belangrijk is een eerste vrouwelijke premier voor Nederland?
‘Dat wordt weleens tijd. Absoluut. Bij mij is het een beetje een gewetensvraag, want Hugo de Jonge is geboren als jongetje ... Maar uiteindelijk moet dat gebeuren. Hier geldt ook: you can’t be what you can’t see. Ik realiseer mij pas sinds kort dat ik ook een voorbeeldfunctie heb. Op bijeenkomsten met vrouwelijke ondernemers vragen zij mij altijd: hoe heb jij dat gedaan? Dat blijkt voor veel vrouwen een inspiratie: als zij het kan, kan ik het ook. Dat geldt ook voor alle functies, ook leidinggevende.’