Ons staatsbestel in hapklare taal

Wat een gave is het toch als je eenvoudig kunt schrijven over een op het eerste gezicht moeilijk onderwerp. Die kwaliteit bezit de Leidse hoogleraar staats- en bestuursrecht Wim Voermans. Hij vertelt in zijn lijvige boek Onze constitutie over de geschreven en ongeschreven regels van het staatsbestel.

De spelregels van ons stabiele constitutioneel bestel zijn wezenlijk voor hoe we samen vorm geven aan ons lot, maar toch zijn het weinig bekende, soms haast onzichtbare decorstukken voor ons statelijke, politieke, juridische en soms ook alledaagse samenleven, aldus Voermans.

Het interessante van zijn boek is dat hij niet alleen die regels schetst, maar vooral de vraagstukken en waarden noemt waarop die regels een antwoord proberen te geven. Dat is meer dan het schetsen van de juridisch-historische context. Voermans wil weet hebben van de achtergrond van die regels. Soms gaat hij daarvoor iets in de tijd terug, soms ver terug. Het gaat hem om de vraag ‘welke betekenis constitutionele normen hebben in de samenleving en voor het politieke bestel, voor burgers, bedrijven en instellingen meer in het algemeen?

En omgekeerd: hoe wordt de betekenis van constitutioneel recht gekleurd door onze tradities en politieke cultuur?’ Op de radio hoorde ik Voermans toelichten dat onze constitutie ervoor zorgt dat wij in ons land er allemaal kunnen zijn. Op basis daarvan kunnen minderheden in onze politieke gemeenschap met elkaar compromissen blijven sluiten.

Onze constitutie is in de loop van de tijd laagje voor laagje uitgebreid. Voermans beschouwt onze constitutie als één grote spekkoek. Tegelijkertijd is daarin veel ruimte gelaten omdat sommige dingen niet zijn geregeld. Hij wil zijn verhaal op een begrijpelijke wijze voor het voetlicht laten brengen bij het algemeen publiek door juristen. Hij wil toekomstige juristen ‘spreekbuizen maken – misschien zelfs ambassadeurs van onze allerfundamenteelste regels, de constitutionele regels die ons politieke en rechtssysteem inrichten en beheersen. Ze van onbegrepen hogepriesters te maken tot lekenbroeders die het verhaal van de Grondwet kunnen vertellen, waardoor die basisregels ervan wat meer “onze” constitutie kunnen worden.’ In deze opdracht is Voermans ronduit geslaagd.

Hij begint met de bespreking van de algemene concepten van de democratische rechtsstaat en daarna pas met de grondrechten. Dus hij heeft het eerst over het verschijnsel staat, leiderschapsmodellen en regeringsvormen om daarna democratie, rechtsstaat en rechtsorde, gevolgd door de algemene dimensie van grond- en mensenrechten, te behandelen. Vervolgens komen de grondwetsartikelen aan de orde. Na de eerder hier besproken bundel van Ellian en Rijpkema hebben we een tweede actueel naslagwerk over onze constitutie. De spekkoek van Voermans smaakt goed.