Een proactieve en preventieve aanpak van ondermijning

Ondermijning was al een belangrijk onderwerp, maar nu leidt de coronacrisis ook nog eens tot meer ondermijnende criminaliteit binnen gemeenten. Maar wat is ondermijning? Hoe pak je het aan? En nog belangrijker: hoe voorkom je het?

Steeds meer aandacht voor ondermijning

Het thema ondermijning is in opmars. Het staat in elke werkagenda en is een veelbesproken onderwerp in de wandelgangen bij politie, gemeenten, afvalverwerkingsbedrijven, omgevingsdiensten, het UWV en de Belastingdienst. Regelmatig lezen we nieuwsberichten over kwesties als drugsdumpingen in de natuur, het oprollen van wietplantages en witwaspraktijken in de vastgoedsector. Ook kwesties als dubieuze bewoningen van vakantieparken, woonfraude bij woningbouwcorporaties, fraude met leveringen bij energiebedrijven en intimidatie van agrarische ondernemers komen veel voor. Burgemeesters en ambtenaren die hebben ingegrepen bij criminele activiteiten binnen hun gemeente worden zelfs bedreigd. Al deze vormen van ondermijnende criminaliteit hebben een grote impact op onze samenleving en het bedrijfsleven.
 

Waar gaat ondermijning over?

Ondermijning gaat over een breed scala aan criminele activiteiten en de ondermijnende werking daarvan op de samenleving. Het verwijst vooral naar de effecten van georganiseerde criminaliteit: de verwevenheid van onder- en bovenwereld en de innesteling in woonwijken en sectoren als horeca, (amateur)sportverenigingen en de bouw.
 
Criminele netwerken hebben de tijd, gelegenheid, mensen en middelen om zich razendsnel te (re)organiseren in en rondom hun beoogde criminele activiteiten. Hun mogelijkheden om zich in de lokale samenleving te wortelen zijn divers en verlopen doorgaans onder de radar. Ze maken gebruik van dezelfde legale structuren en voorzieningen als gewone burgers. Bijvoorbeeld de transportvoorzieningen, financiële en juridische dienstverlening, recreatieterreinen en vastgoedsector. In combinatie met ‘het grote geld’ en de toegang tot zware geweldsmiddelen stelt dit criminele netwerken in staat om (sociale) druk uit te oefenen op de maatschappelijke sectoren. Dit gaat gepaard met bedreiging van de integriteit van de overheid, ondernemers en particulieren en leidt daarmee tot aantasting van het rechtsgevoel, onze rechtsstaat en zijn instituties. 
 

Wie is er verantwoordelijk voor de aanpak van ondermijning?

Een goede proactieve en preventieve aanpak vraagt om een integrale samenwerking tussen (lokale) overheden en overheidsdiensten, het Openbaar Ministerie, de politie, de Belastingdienst, het UWV, energiebedrijven, woningcorporaties, zorg- en welzijnsorganisaties en het onderwijs. Daarbij is een nauwe samenwerking met lokale ondernemers én burgers heel belangrijk. Iedere betrokken partij heeft eigen belangen, taken, verantwoordelijkheden en perspectieven als het aankomt op de aanpak van ondermijning. De uitdaging ligt in het vormen van een sterk, betrouwbaar en duurzaam samenwerkingsverband binnen de gemeente en regio. Een samenwerkingsverband dat omwille van het hoger gelegen belang van de aanpak van ondermijning bereid is de eigen belangen te overstijgen.
 

Een effectieve aanpak van ondermijnende criminaliteit

Het proberen te voorkomen van de innesteling van ondermijnende criminaliteit in een lokale gemeenschap heeft de voorkeur boven het ingrijpen op en bestrijden van criminele netwerken die al ‘vaste voet aan de grond’ in de gemeenschap hebben weten te verwerven. Daarom is het belangrijk dat de signalen van ondermijning zo vroeg mogelijk worden opgepakt en vertaald worden naar passende proactieve en preventieve strategieën én acties. Dat vraagt om voldoende awareness, bereidheid en geschiktheid bij betrokken professionals uit het publieke domein. Zij moeten leren om de signalen op de juiste manieren op te vangen en bepalen welke kennis en vaardigheden er nodig zijn om de verworven inzichten aan te pakken en de juiste partijen aan elkaar te verbinden. De rugdekking van andere betrokken organisaties en overheden is noodzakelijk. Als dit er niet is, zijn veel acties gedoemd te mislukken.
 

Het ProVak-Beraad Ondermijning

Bij de Bestuursacademie zijn we ons bewust van de uitdagingen en complexiteit rondom de lokale aanpak van ondermijning. Daarom hebben we het ProVak-Beraad Ondermijning ontwikkeld. Hiermee willen we deskundige ondersteuning bieden aan professionals uit het publieke domein bij het inrichten van hun integrale proactieve en preventieve aanpak van ondermijning. Het ProVak-beraad is onder andere waardevol voor:

• Lokale bestuurders en gemeenteraadsleden
• Ambtenaren van gemeentelijke diensten
• Medewerkers lokaal toezicht en handhaving
• Medewerkers in de publieke en maatschappelijke dienstverlening
• Medewerkers in het onderwijs
• Medewerkers van woningcorporaties

 
Tijdens het ProVak-Beraad laten we verschillende partijen samenkomen en praten en discussiëren we over thema’s die spelen binnen gemeenten rondom ondermijning en een preventieve aanpak. Hierbij maken we gebruik van onze BBBBB-systematiek: Binden, Boeien, Bekwamen, Bepalen en Beklinken. In twee dagen ervaren deelnemers hoe ze samen met andere ketenpartners de handen ineen kunnen slaan om effectief en preventief samen te werken en ondermijning tegen te gaan.
 

Meer weten over ondermijning?

Heb je interesse in het ProVak-Beraad Ondermijning? Dan kun je contact opnemen met Hugo Hopstaken via hhopstaken@bestuursacademie.nl of 06 - 29 02 32 76. Ook hebben we verschillende opleidingen in ons aanbod waarmee je je kennis over ondermijning kunt verbreden. Bijvoorbeeld Criminaliteitsbestrijding en Ondermijning en Ondermijning en Milieucriminaliteit. Heb je advies nodig bij het kiezen van de juiste opleiding? Onze opleidingsadviseurs helpen je graag via 035 - 7 604 850 of info@bestuursacademie.nl.