Ondermijning in Nederland. Experts aan het woord

Milieu-inspecteurs Richard Verheul en Ron Pijpker van Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied zijn het ermee eens dat de aanpak van ondermijning (en met name milieucriminaliteit) meer aandacht verdient. Ze delen dan ook graag hun visie op ondermijning.

Experts aan het woord

Bij Bestuursacademie Nederland zijn we ervan overtuigd dat ondermijning beter aangepakt kan worden als elke overheidsprofessional zich bewust is van het probleem en ondermijning kan herkennen binnen de gemeente of regio. Een integrale en meervoudige blik is cruciaal om ondermijning zowel preventief als repressief goed aan te kunnen pakken. Daarom laten we de komende tijd verschillende experts aan het woord die vanuit hun functie en expertise een beeld geven van ondermijning in Nederland en de mogelijkheden om dit probleem succesvol aan te pakken.
 

Hoe komt het dat ondermijning de laatste jaren zoveel aandacht krijgt?

Richard: “Er komen steeds meer signalen van criminele activiteiten. Van criminelen die nieuwe wegen bewandelen om die activiteiten uit te voeren. Daar worden burgers en bedrijven onbewust ook bij betrokken. Hierdoor komen signalen vaker bij het bevoegd gezag en de politie binnen.” “En omdat de aanpak van zware criminelen niet langer alleen maar een taak van justitie is”, zegt Ron. “Het is nu ook de taak van openbare orde en veiligheid en het bevoegd gezag. Deze gezamenlijke aandacht zorgt voor meer publiciteit.”
 

Is er binnen overheidsorganisaties voldoende awareness op het gebied van ondermijning? 

“Ik denk dat veel mensen nog niet helemaal weten wat het inhoudt, hoe je het kunt herkennen en welke signalen er voorbijkomen. Het voorlichten van collega’s is daarom een pre”, zegt Richard. “Je moet ook wel breder willen kijken, anders zie je het niet”, voegt Ron daaraan toe. “Zo zijn we ooit eens als team naar een garagebedrijf gestuurd, waarbij er verder gekeken werd dan alleen naar milieuaspecten. Een collega merkte op hoe schoon de garage was. Er lag geen druppel olie op de vloer en er stonden heel weinig auto’s. Dat zijn momenten waarop er lichtjes moeten gaan branden en waarop je dus die awareness nodig hebt. Uiteindelijk bleek er 2 tot 3 miljoen euro verstopt te zitten in autobanden.” 
 

Hoe kun je volgens jullie succesvol zijn in de aanpak van ondermijning? 

Ron: “Het inzetten van een combinatie van bestuurlijke, strafrechtelijke en fiscale middelen.” Richard sluit zich daarbij aan. “Een integrale aanpak heeft veel meer effect, omdat je een crimineel op meerdere fronten tegelijk raakt. Ik denk dat je zonder integrale aanpak een crimineel veel minder hard raakt. Dan is het dweilen met de kraan open. Als de politie bijvoorbeeld alleen maar een boete uit komt delen, dan blijft een bedrijf bestaan en gebeurt er verder niets. Als je het bedrijf op meer sporen kunt aanpakken, dus bestuursrechtelijk en via de Belastingdienst of de fiscale inlichtingen- en opsporingsdienst (FIOD), dan wordt iemand veel meer geraakt. Middelen afpakken is in ons geval lastiger, maar de Belastingdienst en politie kunnen dat wel als zij kunnen bewijzen dat de middelen voortkomen uit criminele activiteiten.” “En dat gebeurt dan ook”, zegt Ron. “Door dingen af te pakken, dus door hun geldstroom of goederen als dure auto’s en panden af te nemen, raak je de criminelen pas echt.”
 

Waar liggen de komende jaren de grootste uitdagingen in de strijd tegen ondermijning? 

Ron: “De integrale samenwerking en het opstellen van gezamenlijke doelen. Verbinden en informatie uitwisselen is heel erg belangrijk, omdat je elkaar kunt versterken in de aanpak van criminaliteit en ondermijning.” 

Richard is van mening dat het oprichten van ondermijningsbrigades hieraan kan bijdragen. “Partijen als gemeenten, omgevingsdiensten, de politie en de Belastingdienst moeten vaker één front vormen om ondermijning tegen te gaan. Het delen van successen kan daar mogelijk bij helpen. We hebben zelf al een aantal keer meegemaakt dat we door het delen van onze eigen successen gevraagd zijn om deel te nemen aan acties en activiteiten van andere partijen. Of om informatie te delen over hoe wij het aangepakt hebben.”
 

Hoe gaat het met de integrale samenwerking in jullie organisatie? 

Dat is af en toe best lastig volgens Richard. “Er zijn collega’s die liever niets met het onderwerp te maken willen hebben en dat is hun goed recht. Als inspecteur kom je regelmatig in situaties terecht waarin je bijvoorbeeld een la opentrekt met een wapen erin. Niet iedereen wil zulke dingen tegenkomen, maar dat is nu eenmaal wel iets wat bij onze controles hoort. Desondanks proberen we ons werk wel te promoten. We delen onze successen via intranet. Zo kunnen collega’s zien wat er speelt en wat we met ons werk bereiken. Waar we het voor doen. Daarnaast geeft onze teammanager presentaties aan verschillende andere teams over onze gebiedsaanpak van ondermijning en er is een intern e-mailadres voor collega’s die een signaal willen melden.”

“Maar extern kan het nog beter”, zegt Ron. “We onderzoeken de mogelijkheid om een landelijk platform op te richten via Omgevingsdienst NL en daarmee de andere omgevingsdiensten te betrekken, zodat we informatie uit kunnen wisselen en kunnen brainstormen. Hoe pakt iedereen het aan? Wat gaat er goed? Wat kan er beter?” 
 

Zijn er nog meer verbeterpunten voor de aanpak van ondermijning in Nederland?

“Ik denk meer bewustwording bij gemeenten hoe belangrijk dit onderwerp is, zodat het vaker op de agenda komt en er meer budget en uren voor vrijgemaakt worden. Awareness speelt hierbij een grote rol. Weten wat er speelt en dat leren te herkennen is een belangrijk doel. Daarbij moet er ook goed gekeken worden naar wet- en regelgeving. Meer tools toevoegen aan bijvoorbeeld de ondermijningswetgeving om op te kunnen treden. Soms heb je niet de middelen of voldoet de wetgeving niet helemaal.” 

“En politiecapaciteit is een landelijk probleem”, voegt Ron toe. Richard: “Ja, er zijn acties die niet door kunnen gaan, omdat de capaciteit van de politie er niet is. In coronatijd was dat ook heel lastig, want toen werd de politie ingezet voor veel andere taken. Dan kom je structureel handjes te kort.” 
 

Bestuursacademie Nederland helpt mee in de strijd tegen ondermijning

Vinden jij en je collega’s het lastig om de signalen van ondermijning te herkennen in jullie gemeente of regio? Of lopen jullie tegen andere ondermijningsvraagstukken aan? Wij denken graag mee over mogelijke oplossingen. Benieuwd wat we hierin voor jouw organisatie kunnen betekenen? Neem dan contact op met Hugo Hopstaken (06 - 29 02 32 76 of hhopstaken@bestuursacademie.nl) of een van zijn collega’s via 035 20 43 659 of incompany@bestuursacademie.nl.