‘We denken te vaak en te snel dat iets niet kan’

Burgemeester Petra Dassen van Kerkrade is de beste lokale bestuurder van 2022. Kerkrade is geen tussenstop in haar carrière. ‘Kerkrade is mijn thuis. Mijn beide opa’s hebben hier in de mijnen gewerkt.’ Bovendien valt in Kerkrade nog heel wat te verhapstukken.

‘Dat is er een van ons!’ Daags na Petra Dassens uitverkiezing tot beste lokale bestuurder van het land, komt L1mburg Centraal langs in het raadhuis in Kerkrade. Ambtenaren hebben de kamer van de burgemeester versierd. HOERA! Ballonnen op tafel en voor de ramen van haar werkkamer.

Zouden de ambtenaren in Rotterdam en Loppersum de werkkamers van hun beste bestuurders hebben versierd? In het raadhuis aan de Markt praten ambtenaren voor de camera gloedvol over hún Petra. Zelf zet ze een ludiek filmpje op Facebook om alle stemmers te bedanken. ‘Dank! Uit de grond van mijn hart.’

Een dag later heerst er nog steeds een jubelstemming in het raadhuis. ‘De laatste dag hoor’, excuseert de beste bestuurder zich. Een oudere mijnheer heeft net een fles drank en een felicitatiekaart afgegeven bij de balie van het raadhuis. Die neemt de verslaggever wel even mee naar boven. ‘Zo gaat het de hele dag door’, zegt Dassen (50). ‘Ik ben overstelpt met felicitaties. En wat zo leuk is: niet alleen uit de wereld van het bestuur, maar ook van mensen met wie ik in een ver verleden heb gewerkt en van inwoners. Het is echt ongekend wat deze prijs ook buiten het gemeentehuis teweegbrengt. Kerkrade krijgt mondjesmaat positieve aandacht, en als we die dan krijgen, dan betekent dat zó veel, ook voor Limburg. Iedereen is hier supertrots, want natuurlijk is dit niet alleen een erkenning voor mij. Dit is echt veel meer. Zo voelt iedereen dat ook. En dat vieren we samen.’ Ook zondag nog, op de tribune bij Roda.

Thuis

Dat ‘samen vieren’ kennen we. Over een week gaan we het weer beleven: carnaval. ‘Dat is onze inslag’, zegt Dassen. ‘We lachen én we huilen met elkaar. Op deze feestelijke dag heb ik, net voordat jij kwam, zitten huilen met een mevrouw die mij haar heftige verhaal vertelde. Die emotie is er ook binnen de organisatie. Dat wil helemaal niet zeggen dat we in alles vriendjes zijn, er is ook een normale werkcultuur, maar we zijn hier wel familiairder. Dat is wel een beetje Limburgs. En ik vind dat heerlijk. Er zit ook een nadeel aan, dat weet ik heel goed. Je moet elkaar in de organisatie soms ook wel kunnen vertellen waar het op staat. Als iemand zijn of haar opgave niet aankan, moet je daar eerlijk over zijn. Daarin zijn we denk ik in het verleden soms te mild geweest. Het gaat om een goede mix van zakelijkheid en gemoedelijkheid. Als hier iemand een familielid verliest, dan staan er vanuit de afdeling altijd mensen om je heen. We zien naar elkaar om in Kerkrade.’

Nu is Dassen ook niet burgemeester van Kerkrade geworden omdat ze tussen het kleinere Beesel, waar ze acht jaar burgemeester was, en pak ‘m beet Maastricht of Heerlen een carrièrestop moest maken in een middelgrote gemeente. Petra Dassen: ‘Kerkrade is mijn thuis. Mijn beide opa’s hebben hier in de mijnen gewerkt. Zij hebben Kerkrade, de mijnstad, grootgemaakt. En nou mag hun kleindochter bestuurlijk helpen om hun stad op het goede spoor te zetten. Dat is zo’n eer, daar zit zoveel emotie in. Ik denk dat de inwoners van Kerkrade dat voelen. Ik ben van hier en ik heb hier iets mee. Ik ben nog geen vier jaar burgemeester in Kerkrade en mijn klus is hier nog lang niet af. Zo voel ik dat echt.’

Lijstjes

Dat er nog van alles aan en met Kerkrade moet worden gedaan, is een understatement. Dassen: ‘Mensen sterven hier gemiddeld jaren eerder, de criminaliteit is in de grensstreek hoger. We staan bovenaan in lijstjes waarin je vooral onderaan wilt staan en onderaan waar je bovenaan wilt staan.’ En het middelbaar onderwijs: quelle misère. En dat terwijl de grensregio zoveel potentie heeft, zegt ze. ‘Het is zo vaak gezegd: draai Nederland een kwartslag en Limburg ligt in het centrum van Europa. Ik ben zo in Düsseldorf, Aken, Keulen – een booming regio. Je rijdt hier de Holzstraat uit en je bent in Herzogenrath. Voor ons zijn er geen grenzen, maar in de wet- en regelgeving zijn ze er wel. Dat stuit hier wel eens op onbegrip.’

Onbegrip bij de inwoners die net over de grens werken en in Nederland gedoe hebben over vergoedingen, en onbegrip in het bestuur. Dassen geeft een actueel voorbeeld: ‘We hebben hier net over de grens een fabriek die autoglas maakt. Hun restwarmte zouden we prachtig kunnen gebruiken voor wijken in Kerkrade, maar dan moet die restwarmte wel over de grens getransporteerd worden. En dat mag niet. We zijn erover in gesprek met Den Haag. Kunnen we dat niet gewoon doen? Er is hier geen grens, kom maar kijken. We denken te vaak in systemen en in regeltjes. Probeer met wat creativiteit maatwerk te leveren. We hebben de randen van Nederland laten zitten. Om die schade te repareren zou de regiodeal ook structureel gemaakt moeten worden.’

De regio Parkstad (Heerlen, Kerkrade, Landgraaf, Brunssum, Voerendaal, Simpelveld en Beekdaelen) lobbyt zich een ongeluk in het Haagse, en zegt Dassen, die lobby is effectief, maar hij zou niet nodig hoeven zijn. ‘We openen wel deuren, maar ze zouden eigenlijk vanzelf moeten opengaan. En als de deur uiteindelijk openstaat, dan moet je wel je voeten tussen de deur blijven houden. Dus wij moeten herhalen dat het openbaar vervoer hier echt onder de maat is, dat de politiebezetting hier echt onder de maat is. Wat mij betreft zetten we structureel de Duitse politie in, waarom niet? Ja, de juridische regels. Denk even niet in juridische beperkingen, maar in mogelijkheden, en dan zie je dat je deuren kunt openen. Ik ben niet naïef. Sommige dingen kunnen niet, maar we denken te vaak en te snel dat iets niet kan. Zoek letterlijk en figuurlijk de grens op.’

Gezondheid

Dassen zei het zelf: Kerkrade voert lijstjes aan die je niet wil aanvoeren. ‘Medicijngebruik, tienerzwangerschappen. In deze regio leef je zes jaar korter dan in de rest van Nederland. Dat kun je toch niet geloven, in Nederland!? Dat raakt mij. We mogen dat niet accepteren. Met het Vie-project investeren we in gezonde jeugd, in vitale ouderdom en gezon de wijken. Je wilt niet alleen nu een nieuwe sporthal en een nieuw zwembad, je richt het vizier op de lange termijn.’ Omdat gezondheid en vitaliteit van mensen direct verband houdt met de leefbaarheid in de wijken, draait de gemeente aan allerlei knoppen tegelijk. Dassen: ‘De wijken die in Kerkrade in de glorietijd van de mijnen heel snel zijn ontstaan, zijn niet meer van deze tijd. Je wilt dat mensen wat van hun leven gaan maken, maar als ze vervolgens in een onveilige en verarmde wijk wonen, wat zou je dan.

Wij hebben in Kerkrade te veel eenzijdig vastgoed, en dat stimuleert een eenzijdige bevolkingssamenstelling in probleemwijken. Het opkopen en slopen van bepaalde panden en het aanbieden van meer gedifferentieerde vervangende woonlocaties is daarom een belangrijk, maar wel duur, speerpunt van ons beleid.’

Kerkrade moet gezonder worden, in alle opzichten. En rijker. De gemeente bungelt nu in de onderste regionen in de ranglijst van het gemiddelde inkomen per inwoner per gemeente. Om daaruit te komen zal Kerkrade aantrekkelijker(er) moeten worden als woonplaats. Alleen in het Groningse Pekela zijn de woningen goedkoper dan in Kerkrade, dus dat biedt kansen, maar Pekela heeft wel iets dat Kerkrade niet heeft: een middelbare school, het Dollard College Pekela. Kerkrade heeft geen middelbare school voor mavo, havo en vwo. Er is alleen een kleine vmbo. Dassen: ‘Laat dat eens op je inwerken. En bedenk vervolgens wat ouders met jonge kinderen denken die in deze regio een woning zoeken. Dat doe je dan niet zo snel in Kerkrade.’

Overal in de Oostelijke Mijnstreek verdwenen met bevolkingskrimp als argument middelbare scholen, maar in Kerkrade bleef uiteindelijk dus niets over. Tien jaar geleden sloot als laatste middelbare school het College Rolduc zijn monumentale deuren. Dassen: ‘Sindsdien gaan de kinderen uit Kerkrade in Landgraaf of Heerlen op school. Want de schoolbesturen moesten hun business case rondkrijgen.

Als het gaat om opvoeding en onderwijs behoort dat geen maatstaf te zijn. Onderwijs mag geen economisch vraagstuk zijn.’ Gelukkig deed een paar jaar geleden de Wet meer ruimte voor nieuwe scholen zijn intrede. Een wet waarnaar Kerkrade met smart had uitgekeken. Dassen: ‘Hij biedt ouders de kans om een school te stichten. Dan moet er wel genoeg belangstelling zijn en de Onderwijsinspectie moet de plannen goedkeuren. Die belangstelling was er, waarop de gemeente, daarin unaniem gesteund door de gemeenteraad, met een heel andere visie op onderwijs een aanvraag indiende bij het ministerie voor een volwaardige middelbare school hier.’

Een andere visie omdat ‘teveel kinderen nu buiten de boot vallen. Eén op de vier kinderen krijgt hier een te laag schooladvies. De ongelijkheid in het onderwijs is schrikbarend. Als je ziet hoeveel ouders investeren in bijscholing en examentrainingen. Dat kunnen veel gezinnen hier gewoon niet betalen. Wij willen een school waar ze dat ook niet hoeven, een school waar leerlingen leren wat ze beleven. Alles wat belangrijk is voor een leerling komt in school. Dat doen we op basis van het gedachtengoed van de filosoof Martin Buber. Iedereen ontwikkelt zijn of haar eigen talenten. Het onderwijs draait om de dialoog.’

Glans

Het ministerie keurt de plannen in mei 2022 af. Dassen: ‘Nota bene op basis van het onderdeel burgerschapsonderwijs. Dat heeft ons enorm geraakt, omdat dat nu juist de kern is van de school.’ Maar Kerkrade zit niet bij de pakken neer en dient een tweede aanvraag in, met meer concrete plannen. Dassen: ‘De Onderwijsinspectie heeft ons gemeld dat ze de minister positief zullen adviseren over onze aanvraag. Als de minister dat advies voor de zomer overneemt, dan start de nieuwe middelbare school hoe dan ook in augustus volgend jaar. Niet aan de rand van de stad, maar in het hart. En zo geven we Kerkrade stapsgewijs zijn glans terug.’