Analyse: Bemiddeling riskant voor defensie

Tegelijkertijd zijn juridische procedures tijdrovend, en kan je van tevoren nooit weten welke factoren rechters bij hun oordeelsvorming allemaal laten meewegen. Zo bezien, koopt Defensie op zijn minst tijd door in plaats van bemiddeling, te kiezen voor voortzetting van de juridische strijd. Dat Fred Spijkers zich niet gewonnen geeft na een voor hem ongunstig verlopen Kamerdebat, weten ze op het departement zo langzamerhand wel. Bijkomend gevolg is dat de juridische kosten voor Defensie, die eerder deze week door RTL Nieuws werden becijferd op ruim 425 duizend euro, verder zullen oplopen.

Op dit moment strijdt Spijkers voor twee punten. Hij wil dat Defensie erkent dat is geprobeerd om hem gek te laten verklaren, en hij wil dat alle over hem in het Nationaal Archief opgeborgen documenten openbaar worden gemaakt. Het lijdt nauwelijks enige twijfel dat een bemiddelaar op beide punten de kant van Spijkers zou kiezen. Om Spijkers te kunnen wegzetten als psychiatrisch patiënt, zijn aantoonbaar medische rapportages vervalst. En bij openbaarmaking van het dossier-Spijkers kan er altijd voor worden gekozen om namen van derden weg te lakken, en om staatsgeheime documenten uit te zonderen. Dan blijft er weinig tot niets over dat zich tegen openbaarmaking verzet. Al met al heeft Defensie weinig te winnen bij een bemiddelingspoging. Bovendien is niet in te schatten wat er gebeurt als de kwestie-Spijkers in volle omvang over het voetlicht komt.

Hoe zal de Tweede Kamer dan reageren? Daarom is Defensie er alles aan gelegen om het deksel zo lang mogelijk op de put te houden. Tegelijkertijd vreest minister Hillen (Defensie, CDA) dat het boek zelfs na een succesvolle bemiddelingspoging niet definitief kan worden gesloten. Deze vrees is gegrond. In de periode 2008-2009 voerden toenmalig SP-Kamerlid Krista van Velzen (namens een Kamermeerderheid) en FNV-voorzitter Agnes Jongerius diverse gesprekken met toenmalig staatssecretaris Jack de Vries (Defensie, CDA) ‘om de leefsituatie van de heer Spijkers te verbeteren’.

Er werd resultaat geboekt, maar er ontstond ook een merkwaardige welles-nietes-discussie over de vraag of Fred Spijkers tussen 1993 en 1998 wel of geen wachtgeld heeft ontvangen. Omdat partijen er niet uitkwamen, werd besloten ‘dit verschil van mening te parkeren’. Dus als dit punt al niet bij een nieuwe bemiddelingspoging boven water zou komen, dan toch zeker erna.

De tragiek van Fred Spijkers is dat hij op veel punten gelijk heeft, maar dat het de vraag blijft of en wanneer hij dit daadwerkelijk gaat krijgen. De Tweede Kamer heeft de deur voorlopig dichtgegooid. Daardoor is de klokkenluider nu aangewezen op het oordeel van rechters. Hoe dat er uit gaat zien, valt nooit met zekerheid te voorspellen. Blijkbaar heeft ook Defensie zich dat gerealiseerd.