Ambtenarenbonden in spagaat
Voor de ambtenarenbonden is de nieuwe minister van Binnenlandse Zaken Piet Hein Donner zowel een gruwel als een zegen. Donner is de ideale tegenstander voor de bonden om een klassiek arbeidsconflict uit te vechten.
Donner heeft zich als minister van Justitie en van Sociale Zaken de reputatie verworven van een onwrikbaar onderhandelaar. Integendeel, Donner trapt als het moet nog wat harder tegen de wind in. Zoals deze week toen hij de ambtenarenbonden bij de start van de onderhandelingen over de nieuwe cao voor het Rijkspersoneel liet weten de ambtenarensalarissen niet 1, maar zelfs 2 jaar lang op 0 procent te bevriezen. Ideaal uitgangspunt voor de vakbond om de leden achter zich te verenigen. De onderhandelaar van de ambtenarenvakbond AbvaKabo, Jan Willem Dieten, kan de borst natmaken. Met deze minister wordt het een hele kluif om de eis van 2 procent salarisverhoging voor 2011 binnen te halen.
Op het punt van de ambtenarensalarissen tekent zich het scenario van een klassiek gevecht af tussen de zuinige werkgever (Donner) en de werknemers (AbvaKabo) die zich gepakt voelen. In de combinatie met de voor ambtenaren mogelijk nog belangrijkere dreiging van het verlies van werk – het kabinet wil mogelijk 100 duizend banen schrappen – kan dat een verbeten strijd worden met alle ingrediënten uit het klassieke vakbondsrepertoire zoals werkonderbrekingen, stakingen et cetera. Het kan de ambtenarenbonden weer gezicht en profiel geven.
Toch dreigt er voor de ambtenarenbonden een ongemakkelijke spagaat. De klassieke solidariteit van ambtenaren onder de vlag van de bonden is niet meer zoals die was in bijvoorbeeld het begin van de jaren ‘80 onder de fameuze bondsleider Jaap van der Scheur. Van bonden wordt meer verwacht dan de hakken in het zand zetten.
Moderne werknemers voelen zich niet meer onwetend, achten zich als zelfstandige professionals niet minder dan hun leidinggevende of werkgever en hebben ook serieuze ideeën hoe hun dienst of departement effectiever en slimmer kan functioneren.
Topambtenaren zoals Peter Veld, directeur-generaal van de Belastingdienst die 400 miljoen moet bezuinigen, willen niet zelf het wiel uitvinden, maar juist de voorstellen van hun medewerkers inzetten om te bezuinigen. Het bespaart werk, tijd en geld als belastingplichtigen die het oneens zijn met hun voorlopige aanslag dat niet kenbaar hoeven te maken in een tijdrovende bezwaarschriftprocedure, maar met een telefoontje. Evenzogoed kunnen de bezuinigingen gehaald worden door taken over te dragen aan maatschappelijke organisaties, betoogde Raymond Gradus, wetenschappelijk directeur van het CDA.
Meebuigen en meedenken met deze nieuwe manieren van denken en herverdeling van taken tussen overheid en maatschappelijk middenveld bleek voor de ambtenarenbonden, Edith Snoeij (AbvaKabo) en Eric de Macker (CNV Publieke Zaak), een brug te ver. Begrijpelijk omdat de bonden dan zelf verantwoordelijk worden voor het schrappen van banen van hun leden. Maar wie de ergernis van burgers over inefficiënte bureaucratie serieus wenst te nemen, kan beter het heft in handen nemen dan op de rem trappen.
Het zit namelijk in onze genen om de hakken uit het zand te halen en te luisteren naar argumenten. En daarover vervolgens te overleggen. Actie voeren is bij ons pas aan de orde als het echt niet anders kan. En de conclusie dat de bonden niet willen meedenken over een nieuwe taakverdeling tussen overheid en maatschappelijk middenveld klopt al eveneens niet.
Onze handen jeuken juist om samen met overlegpartners knopen door te hakken over een ambtenarenapparaat dat bij deze tijd past. Dat lijkt ons op dit moment beter dan al je energie te steken in het bedenken van actieleuzen. Nu maar wachten of minister Donner dit ook van mening is.