Vrij spel voor 3d-ambtenaar
Ambtenaren zijn in beginsel onzelfstandig, zij bezitten niet de professionele zelfstandigheid van artsen e.a.. Zij voeren regels en beleid uit en zijn daarop stuurbaar door de politiek, controleerbaar en staan onder toezicht. Indien regels en beleid ontbreken is er geen politieke en bestuurlijke aansturing en vervalt de mogelijkheid van democratische controle.
Binnenkort doet de Centrale Raad van Beroep uitspraak over de huishoudelijke hulp. Hoort dit wel of niet onder de WMO-2015? Het zijn belangrijke uitspraken met grote gevolgen voor de gemeenten. Nog veel principiëler zijn daarop volgende uitspraken van de rechter over de vraag of toekenningen in het sociaal domein zijn toegestaan zonder regels of beleid. In verschillende gemeenten wordt er uitdrukkelijk mee geëxperimenteerd: Zaanstad, Utrecht, Enschede, etc. In heel veel andere gemeenten is men vanwege de hectische invoering van de decentralisatie nog nauwelijks aan het maken van beleid en regels toegekomen en zullen de initiatieven uit de grote steden mogelijk worden overgenomen.
Sociale wijkteams en ambtenaren zijn wild enthousiast en in de genoemde steden worden ze volledig gedekt door de wethouders sociaal domein. Problemen van cliënten kunnen worden opgelost zonder beleid en regels, er zijn alleen budgettaire kaders en heel globale normen. De toekenning van een subsidie van 500 euro aan de plaatselijke harmonie kost een gemeente tegenwoordig ongeveer het tienvoudige vanwege alle procedures en voorschriften en nu vervallen vrijwel alle klemmende normen en criteria en kunnen door de wijkteams snel zaken worden gedaan.
Er is ook een redenering onder gelegd. Zoals huisartsen, psychiaters, psychologen vanuit hun professionele deskundigheid kunnen beslissen over onder meer behandeling, medicijnen en doorverwijzing, zo zou aan de professionele deskundigen uit de wijkteams een vergelijkbare ruime handelingsvrijheid gegeven moeten worden. Via maatwerk kunnen de beschikbare middelen het beste worden besteed. Voor de betrokken ambtenaren is het een walhalla.
En dan zullen er berichten komen over bijvoorbeeld vermeende willekeur, niet gerechtvaardigde ongelijke behandeling, de onmogelijkheid van controle en toezicht omdat toekenningscriteria ontbreken. En dan volgen talrijke bezwaren en beroepen op de rechter. Voor de huishoudelijke hulp staat de teller van de rechtszaken inmiddels op 2.200 en het aantal groeit snel. In het daarop volgende domein van bezwaar en beroep zullen er vele beroepszaken volgen. De rechter zal dan moeten uitmaken of de positie van een professionele gemeentelijke ambtenaar de vergelijking kan doorstaan met de huisarts, de psychiater en de psycholoog. En het antwoord zal ontkennend zijn.
Ambtenaren zijn in beginsel onzelfstandig, zij bezitten niet de professionele zelfstandigheid van artsen e.a.. Zij voeren regels en beleid uit en zijn daarop stuurbaar door de politiek, controleerbaar en staan onder toezicht. Indien regels en beleid ontbreken is er geen politieke en bestuurlijke aansturing en vervalt de mogelijkheid van democratische controle. Via beleid en regels – met daarbinnen een ruime afwegingsruimte voor de sociale wijkteams in individuele gevallen – kunnen de toekenningen in het sociale domein binnen de noodzakelijke rechtsstatelijke kaders worden gebracht. Er is dus werk aan de winkel voor raden en colleges en dat onder het motto: beter ten halve gekeerd, dan ten hele gedwaald.
En wat nu als die psycholoog, orthopedagoog, gedragswetenschapper of Gz-psycholoog in dienst is van de gemeente? verliezen zij dan vanwege hun dinestbetrekking de zelfstandigheid? Een GZ-psycholoog is een BIG-geregistreede professional die kan worden aangemerkt als hoofdbehandelaar (en dus zelfstandig bevoegd).
Als het zo is dat je deskundigheid en bevoegdheid ter discussie staat vanwege de plaats waar je je werk uitvoert is er niet alleen in het sociale domein een transformatie nodig.