Fatsoen is terug op de Achterdam

Alkmaars burgemeester Piet Bruinooge werd van lieverlee een prominent bestrijder van prostitutie-ellende en mensenhandel. De lokale Achterdam blijft door preventie en repressie verschoond van overlast. ‘Het prostitutieschooltje zat in Alkmaar.’

De Achterdam is volgens achterdam. nl ‘een ambachtelijk straatje in het centrum van de monumentale stad Alkmaar.’ Gezellig. De argeloze Amerikaanse of Chinese toerist die het straatje inloopt, komt er snel achter dat hier achter ramen het oudste ambacht van de wereld wordt beoefend.

Cultuurgoed, aldus de website van de raamexploitanten, die trots vermelden dat al onder keizer Napoleon in Alkmaar een reglement voor ‘huizen van ontucht’ werd vastgesteld. Tegenwoordig tegen een schappelijk prijsje voor een raamkamer van 125 euro per dag (inclusief btw). ‘Op slechts vijftig kilometer van Amsterdam, in de zomer bezocht door 400 duizend toeristen en op honderd meter van de wereldberoemde kaasmarkt.’

‘Vroeger was het ook een ambachtelijk straatje, zoals we er hier wel meer hebben. Met een kuiper en een slager’, zegt CDA-burgemeester van Alkmaar Piet Bruinooge (59) in het in gotische stijl opgetrokken stadhuis uit 1520. ‘Pas in de jaren zeventig werd de Achterdam de prostitutiezone van Alkmaar. Het was in de jaren negentig een voorbeeldgebied waar Kamerleden en ministers doorheen werden gejaagd. Ik heb van verhalen dat Erica Terpstra allerlei praatjes aanging met de dames, maar dat er ook gegeneerde ministers rondliepen die vooral de blauwe lucht aan het bestuderen waren.’

Zo kwam Piet Bruinooge ook op de Achterdam terecht, direct nadat hij in 2006 had gesolliciteerd, met de bevriende burgemeester van Heiloo en beider echtgenotes. ‘Wat deed die rakker? Hij liet mij natuurlijk heel onbevangen zo over de Achterdam lopen. Mijn vrouw zei: “Goh, wat ziet het er hier keurig verzorgd uit, met al die geraniums en zo.” Ik had er geen sjoege van, zo simpel is het.’

Keurig geregeld
Piet Bruinooge weet het nog goed: volgens de vertrouwenscommissie van de gemeenteraad was er natuurlijk wel prostitutie in Alkmaar, maar waren er geen prostitutieproblemen. ‘Allemaal keurig geregeld. Die boodschap kreeg ik mee, totdat ik burgemeester werd en bestuurlijke rapportages over mensenhandel op de Achterdam onder ogen kreeg.

Geen problemen? Saban B. was hier nota bene actief. Toen zijn bij mij de ogen geopend. Het Openbaar Ministerie liet beelden zien van wat er met de dames gebeurde. Het was toch niet waar dat dergelijke dingen gebeurden in de stad waarin ik verantwoordelijkheid droeg?’ De Alkmaarse hoerenbuurt was voor de liefhebbers het neusje van de zalm. Burgemeester Bruinooge: ‘Het prostitutieschooltje zat hier in Alkmaar. Dat zag je aan het enorme verloop. Op 143 ramen werkten bij de opheffing van het bordeelverbod in 2000 vijfhonderd meisjes. Hier kwamen niet zoals in Amsterdam bussen met toeristen die bij de Wallen werden afgezet, in Alkmaar kwamen Volkswagenbusjes met Duitsers voor de veel te jonge meisjes die op de Achterdam het vak leerden.’

Bruinooge wierp zich niet op als kampioen van het strafbaar stellen van het kopen van seks (het Zweedse model), in de hoop daarmee de busjes uit Alkmaar te houden. ‘Discussie over het Zweedse model leidt af van de realiteit. We hebben veel instrumenten om uitbuiting tegen te gaan. Gebruik ze georganiseerd en verschuil je niet achter een heilloze structuurdiscussie’, aldus Bruinooge.

Instrumenten genoeg. Kort na zijn aantreden startte Bruinooge zijn gevecht tegen de uitwassen op de Achterdam. Er waren te veel ramen en het verloop was te groot. Meer dan de helft van de prostituees zat volgens de burgemeester tegen wil en dank achter de ramen en er was voortdurend overlast. De Bibob (Wet bevordering integriteitsbeoordelingen door het openbaar bestuur) werd in de strijd geworpen. Raamexploitant Nool moest een flink aantal ramen sluiten. Rechtszaak op rechtszaak volgde, ‘en ik ben in alles in het gelijk gesteld’, aldus de trotse burgemeester. Van de 143 ramen zijn er nu nog 69 over en het verloop is drastisch afgenomen. Er werken nu nog maar honderd dames. ‘De tijd van de hele jonge meisjes is voorbij en de Duitse busjes komen niet meer langs.’

Fatsoenlijk
Ook omdat de Alkmaarse kamerverhuurders gemene zaak hebben gemaakt met de gemeente. Ze wisten wat ze aan de Zeeuw Bruinooge hadden. Een paar maanden nadat politie, OM en gemeente op de Achterdam een grote actie hadden uitgevoerd tegen mensenhandel, meldde de grootste kamerverhuurder Nool in de zomer van 2013 dat zij samen met de gemeente de mensenhandel op de Achterdam te lijf wilden gaan.

‘We willen ons werk fatsoenlijk doen en niet meewerken aan misstanden’, aldus Kees van Ojen van Nool. ‘Als dat ertoe leidt dat af en toe een kamer leegstaat: jammer dan. Tegen de gemeente zeg ik: kom controleren. Niet met 500 man en 15 cameraploegen zoals in maart, maar met vaste mensen en regelmatig.’

Het staat ook op de homepage van de Achterdam (en niet eens in kleine letters): ‘Alleen directe verhuur, dus niet door tussenkomst derden; minimumleeftijd 21 jaar; GBA/KvK en EU-lidmaatschap verplicht; strenge controle bij inchecken.’

Burgemeester Bruinooge: ‘Zolang de exploitanten aan de vergunningsvoorwaarden voldoen, gaan we geen extra ramen sluiten. Prostitutie is legaal in Nederland. We hebben 32 rechtszaken gevoerd, maar ik heb niets aan oorlog met de kamerverhuurders. Ik heb vorige maand juist over prostitutie en mensenhandel een informatieavond voor mijn gemeenteraad georganiseerd. Voor die avond had ik ook de exploitanten uitgenodigd.’

Dat wil helemaal niet zeggen dat het koek en ei is tussen exploitanten en gemeente. Bruinooge: ‘Ze hoeven mijn vrienden niet te worden. Maar als je mensenhandel wilt bestrijden, dan moet je wel nadenken over je partners. De exploitanten zouden voor een deel onze ogen en oren kunnen zijn bij de intakegesprekken. Nool heeft een uitvoerig vragenformulier voordat een vrouw op de Achterdam mag werken. Dat is serieus. De raamexploitanten weten dat ik doorbijt als ze de afspraken schenden.’

Geen Kruitvat
Vriend en vijand zijn het erover eens dat de huidige Achterdam in niets lijkt op de Achterdam van 2000. ‘Maar het is ook geen Kruitvat. Criminaliteit ligt altijd op de loer’, waarschuwt Piet Bruinooge. ‘We hebben onze doelstellingen in grote lijnen gehaald. Je wilt om te beginnen aan de voorkant van het probleem komen. Daarom zijn we ook zo scherp op het naleven van de vergunningsvoorwaarden. Kunnen de meisjes zich verstaanbaar maken in het Engels of het Nederlands? Zijn ze kortom weerbaar? We hebben de criminaliteit en de overlast verminderd en meer greep gekregen op de Achterdam en zicht gekregen op mensenhandel.’

Vanaf 2007 draaide het daarbij vooral om het aanscherpen van de vergunningsvoorschriften (‘jonger dan 21, hup vergunning kwijt’), de inzet van de Bibob, invoering van live-cameratoezicht, herinrichting van de buurt en verhuizing van het zorgcentrum voor prostituees. De nadruk bij het voorkomen van misstanden op de Achterdam ligt al een paar jaar op bestuurlijke en strafrechtelijke samenwerking, aldus burgemeester Bruinooge. Hij zegt: ‘We werken samen in een barrièremodel, waarbij we per onderdeel nagaan wat we kunnen doen om in te grijpen. Een vrouw of man mag in ons land sekswerker worden. Die keuze is vrij. Maar je werpt barrières op om te voorkomen dat mensen die keuze onvrijwillig maken.’

Het begint met preventie (‘Je zorgt ervoor dat mensen weerbaar worden’) en signalering. ‘Dan pas komt tegenhouden en repressie. Politie, justitie, gemeente en Belastingdienst moeten daarbij de grenzen opzoeken. Zo kan ik mij vinden in de aanpak van het Openbaar Mini sterie in de zedenzaak in Valkenburg, door de tientallen mannen die in een hotel misbruik maakten van een 16-jarig meisje, publiekelijk te schande te maken.’

Pseudowetgeving
Om de georganiseerde mensenhandel te bestrijden, is een georganiseerde overheid nodig, zegt Bruinooge. Om er onmiddellijk aan toe te voegen: ‘Maar wij zijn er als overheid ontzettend goed in om langs elkaar heen te werken. De rijksoverheid moet de samenwerking bevorderen. En dat gebeurt niet altijd. Ik wacht nu al drie jaar op de reguleringswet van de prostitutie. Ik blijf niet wachten. We gaan dus door met aanpassing van de modelverordening van de VNG. Dan maar pseudowetgeving. Gemeenten kunnen op die manier veel beter gezamenlijk optrekken.’

In de nieuwe verordening, die waarschijnlijk in augustus uitkomt, zijn het vergunningenstelsel en de leeftijdgrens van 21 jaar geregeld. Bruinooge: ‘Ik zou willen dat de registratie van prostituees, bijvoorbeeld via de GGD, er ook in komt, hoewel je ook ziet dat de prostitutie verschuift naar huis en hotel. Als een hotel een bezetting heeft van meer dan 100 procent, dan moet je je toch afvragen waar dat vandaan komt. Ik wil niet zeggen dat de illegale huis- en hotelprostitutie gevaarlijker is dan de prostitutie op de Achterdam of op de Amsterdamse Wallen, maar er gebeuren in die flats ook vreselijke dingen. Er gaat veel geld in de branche om en als je niet scherp controleert, dan loopt het uit de hand. We zijn daarom scherp op thuisprostitutie en er wordt in overleg met de politie stevig op gerechercheerd. De politie werkt met lokklanten en op die manier worden ook prostitutiepanden opgerold.’

Leegstand
Piet Bruinooge heeft de peeskamertjes de afgelopen jaren meer dan gehalveerd (van 143 naar 69), maar daardoor is er wel een behoorlijke leegstand ontstaan op de Alkmaarse Achterdam. Eeuwig zonde in zo’n historisch straatje ‘op honderd meter van de wereldberoemde kaasmarkt’. De burgemeester: ‘Hoe kunnen we naast de bestaande prostitutie andere activiteiten stimuleren in de Achterdam?

U zegt: “Welke ondernemer wil nu met zijn winkel of restaurant tegenover een bordeelraam zitten?” Maar dat weet ik nog niet. Amsterdam is ook bezig met een mix van functies op de Wallen. Wij zouden de prostitutie het liefst aan de dijkkant van het straatje concentreren. Planologisch kan het. Het bestemmingsplan is flexibel. Er is bij de lokale ondernemers en ontwikkelaars belangstelling voor, maar men zit een beetje te wachten op de gemeente om in een soort publiek-privaat programma samen te werken. Het zou mooi zijn als de ambachten van weleer, de slager en de bakker, zouden terugkeren op de Achterdam.’

CV
Piet Bruinooge werd op 19 september 1955 geboren in het Zeeuwse dorp Kapelle. In 1986 begon hij zijn bestuurlijke carrière als raadslid voor het CDA in Middelburg. Hij was in Zeeland zo’n twintig jaar leraar geschiedenis en Nederlands. In 1997 werd hij in Middelburg wethouder. In 2003 werd Piet Bruinooge benoemd tot burgemeester van de Gelderse gemeente Renkum. In januari 2007 streek hij neer in Alkmaar, waar hij na de fusie met Graft-De Rijp en Schermer waarnemer is.