Minder coffeeshops, meer overtredingen

Het aantal coffeeshops in Nederland is licht gedaald. Ten opzichte van 2019 zijn er nu twee minder. De teller zakte van 567 naar 565. Wel steeg het aantal overtredingen van de gedoogafspraken.

Dat blijkt uit het door minister Grapperhaus aan de Tweede Kamer aangeboden rapport “Coffeeshops in Nederland 2020” – de vijftiende meting van het aantal coffeeshops in Nederland en het gemeentelijk coffeeshopbeleid (1999–2020).

Bibob-advies
In totaal zijn er in de periode 2019-2020 negen coffeeshops verdwenen in acht gemeenten. De belangrijkste redenen voor het sluiten van een coffeeshop zijn overtredingen van de landelijke gedoogcriteria (5), een negatief Bibob-advies (1) en overtreding van de lokale voorwaarden en criteria (1). Ook zijn coffeeshops verdwenen omdat de eigenaar is gestopt met de exploitatie (2). Wanneer een coffeeshop ‘verdwijnt’ komt daar niet altijd een andere coffeeshop voor terug. In twee van de acht gemeenten waar coffeeshops zijn verdwenen, is hetzelfde aantal coffeeshops teruggekomen. Tegelijkertijd zijn er in de periode 2019-2020 ook zes coffeeshops bijgekomen in vijf verschillende gemeenten. Dat is ook de reden dat er in de eerste maanden van 2021 één coffeeshop is bijgekomen.

De concentraties van coffeeshops bevinden zich voornamelijk in de Randstad en de middelgrote steden in de provincies. Eind december 2020 zijn, net zoals in 2018, Amsterdam, Rotterdam en Den Haag de enige gemeenten met meer dan 20 coffeeshops. Samen hebben zij 241 coffeeshops, hetgeen neerkomt op 42,7% van het totale aantal coffeeshops in Nederland.

102 coffeeschopgemeenten
Er zijn 102 gemeenten met coffeeshops. Op één gemeente na, hanteren deze gemeenten een maximumbeleid, waarbij een maximum aantal coffeeshops binnen de gemeentegrenzen wordt toegestaan. Maar omdat het totaal aantal gemeenten door herindelingen verder is afgenomen in 2019 en 2020 zijn er in 2019 en 2020 relatief gezien wel meer coffeeshopgemeenten dan in 2018 (respectievelijk 29 procent in 2019 en 2020 en 27 procent in 2018). Eind 2020 hadden 246 van de toen 355 gemeenten (69,3%) een nulbeleid . In die gemeenten worden geen verkooppunten van cannabis gedoogd.

Corona
Het praktische toezicht op de coffeeshops is in de meeste gemeenten de gezamenlijke taak van politie en gemeente. Dat is het geval in 68 van de 102 coffeeshopgemeenten. Negen op de tien coffeeshopgemeenten geven aan dat de bestuursrechtelijke sancties voor het overtreden van de van toepassing zijnde gedoogcriteria formeel zijn vastgelegd in een zogeheten handhavingsarrangement. In 2020 zijn er in totaal 42 overtredingen in 21 gemeenten geconstateerd. Dat is volgens de onderzoekers een stijgende lijn ten opzichte van 2018 en 2016 toen het respectievelijk om 26 (in 14 gemeenten) en 19 (in 17 gemeenten) geconstateerde overtredingen ging.

Daarbij moet worden aangetekend dat er vorig jaar in bijna een kwart van de 102 coffeeshopgemeenten geen controles zijn uitgevoerd. De voornaamste reden: de uitbraak van COVID-19, waardoor deze gemeenten volgens de onderzoekers geen prioriteit konden geven aan de coffeeshopcontroles. Van de in 2020 vastgestelde overtredingen werd het vaakst een overtreding van de maximale handelshoeveelheid geconstateerd – 25 keer.

Aantallen (coffeeshop)gemeenten in Nederland, 1999-2020 (figuur 2.2. uit rapport)