‘Aandacht voor integriteit politici moet vanzelfsprekend worden’

Nederland moet meer aandacht hebben voor de integriteit van politici. Dit moet een vast en vanzelfsprekend onderdeel worden van het beleid. Blindvaren op de screening door politieke partijen is funest voor de geloofwaardigheid.

Deze conclusies trekt een groep internationale wetenschappers in het vanmiddag gepresenteerde boek Local Integrity Systems, world cities fighting corruption and safeguarding integrity. Het is voor het eerst dat internationaal vergelijkend onderzoek is gedaan naar de wijze waarop lokaal integriteitsbeleid is georganiseerd. Voor het onderzoek werd het systeem in zeven steden met elkaar vergeleken. Het ging om Amsterdam, Hamburg, Antwerpen, Londen, New York, Hongkong en Sydney/New South Wales. Voor Nederland hebben het Bureau Integriteit van de gemeente Amsterdam en een onderzoeksgroep van de Vrije Universiteit Amsterdam onder leiding van Leo Huberts hierin samengewerkt.

Voorop

Ondanks kritische opmerkingen over het Bureau Integriteit van de hoofdtad stellen de onderzoekers vast dat de gemeente Amsterdam met haar integriteitsbeleid voorop loopt in Nederland. In andere steden en ook landelijk ontbreekt een vergelijkbaar instituut. Zo bezien, mag Amsterdam tot voorbeeld dienen voor de rest van het land. Tegelijkertijd zijn de onderzoekers uitgesproken kritisch over het ontbreken van onafhankelijke controle op de integriteit van politici.

De Amsterdamse methode is op dit punt ‘relatief zwak’, zo luidt de kwalificatie. Dit komt onder meer doordat het ‘zwaar leunt’ op de zelfregulering bij politieke partijen. ‘Groot nadeel’ in vergelijking met andere onderzochte steden, is dat het Bureau Integriteit in Amsterdam tot de gemeentelijke organisatie behoort ‘en daarom geen zeggenschap heeft over politici’. Integriteitsonderzoeken naar politici kunnen slechts in opdracht worden verricht. In het boek wordt de vraag opgeworpen hoe lang deze situatie nog stand kan houden.

Afhankelijk

De onderzoekers beklemtonen verder dat de overheid afhankelijk is van burgers als zij ooit een goed integriteitsbeleid van de grond wil tillen. ‘Zonder de medewerking van burgers, blijven veel integriteitsschendingen onontdekt.’ In dit verband wordt gewezen op de werkwijze in Hongkong. Hier kunnen burgers vermoedens van corruptie melden bij een onafhankelijk instituut, dat de middelen en bevoegdheden heeft om naar deze vermoedens vervolgens onderzoek te doen.

De wetenschappers concluderen in het boek dat de instanties die met integriteitsbeleid zijn belast onvoldoende kritisch zijn over hoe het systeem functioneert. ‘Dit is natuurlijk niet erg verrassend, maar daarom nog niet minder zorgelijk. Meer zelfreflectie en onderzoek naar de effectiviteit van het integriteitsbeleid moeten topprioriteit worden.’ (