Kazernegemeenten dupe van herverdeling gemeentefonds

Het rijk gaat de algemene uitkering aan gemeenten anders verdelen. Voor zo’n 170 gemeenten pakt de herverdeling in hun nadeel uit. Tot de grote verliezers behoren de plaatsen met kazernes en gevangenissen.

Uit de notitie Groot onderhoud gemeentefonds in 2015 en 2016 van het ministerie van Binnenlandse Zaken blijkt dat circa 70 gemeenten er per jaar meer dan 10 euro per inwoner bij in schieten. Dat geldt onder andere voor de kazernegemeenten Ermelo (min acht ton) en Oirschot (min negen ton).

Scheefgroei gemeentefonds

De totale hoeveelheid geld dat het rijk via het gemeentefonds uitkeert, blijft gelijk. Het wordt alleen anders verdeeld. Uit eerdere onderzoeken kwam naar voren dat de verdeling van de algemene uitkering niet meer aansluit op de kosten die gemeenten maken. Om een einde te maken aan die scheefgroei, hebben de fondsbeheerders Binnenlandse Zaken en Financiën een ander verdeelmodel ontwikkeld. Die andere verdeling gaat per 1 januari 2015 ingaan.

Minder geld voor onderwijshuisvesting

Uit het gewijzigde verdeelmodel blijkt dat er minder geld is voor onderwijs. Dat vindt zijn oorzaak in het feit dat gemeenten minder uit blijken te geven aan onderwijshuisvesting dan ze daarvoor van het rijk krijgen. Dat treft vooral gemeenten met veel leerlingen in het voorgezet onderwijs. Er is ook minder geld voor wegen in het buitengebied, maar meer voor wegen in het stedelijk gebied. Ook daarbij was volgens BZK sprake van scheefgroei ontstaan. Gemeenten met militaire kazernes en gevangenissen krijgen minder geld vanwege de nieuwe woningdefinitie op basis van de Basisregistratie adressen en gebouwen (BAG). Die woonruimten worden niet langer meer als afzonderlijke verblijfplaatsen meegeteld. De G4 moeten, zoals Binnenlands Bestuur al eerder meldde, een forse veer laten: Amsterdam – 12 miljoen euro; Rotterdam – 9 miljoen euro; Den Haag – 6,8 miljoen euro; en Utrecht – 3,5 miljoen euro.

Voordeelgemeenten

De notitie leert dat er 170 gemeenten per 2015 op achteruit gaan. Voor zo’n tien gemeenten blijft de uitkering uit het gemeentefonds nagenoeg gelijk, zo’n 250 gemeenten gaan er op vooruit. De belangrijkste voordeelgemeenten zijn Oostzaan en Diemen, met elk 50 euro per inwoner extra.

Duidelijkheid in meicirculaire

De Raad voor de financiële verhoudingen en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten is om een reactie gevraagd. Normaal staat daar twee maanden voor, maar ‘vanwege het bijzondere belang van dit voorstel en een spoedige voortgang’ krijgen ze van minister Plasterk van Binnenlandse Zaken maar drie weken de tijd. Die haast is ingegeven door het feit dat de minister de gemeenten in de meicirculaire wil meegeven op hoeveel rijksgeld ze vanaf volgend jaar kunnen rekenen. Belangrijke informatie, want het gemeentefonds vormt voor verreweg de meeste gemeenten de belangrijkste bron van inkomsten.

Nieuwe herijking in 2016

BZK organiseert rondom de herijking een aantal uitlegsessies, onder andere op 27 maart in Zwolle en op 1 april in Den Haag. De duidelijkheid die gemeenten daar kunnen krijgen, is overigens maar beperkt houdbaar. De cijfers worden binnenkort nog geactualiseerd. De in de notitie gepresenteerde cijfers zijn gebaseerd op de stand van zaken in 2010. De actualisering naar 2014 zal volgens het ministerie tot nieuwe, kleine wijzigingen van de herverdeeleffecten kunnen leiden. Grotere herverdeeleffecten zijn te verwachten per 2016, als de laatste ronde van de herverdeling van het gemeentefonds aan snee is – de herijking van de drie clusters werk en inkomen (1), infrastructuur, volkshuisvesting, ruimtelijke ordening en stedelijke vernieuwing (2) en openbare orde en veiligheid/brandweer en rampen (3).