Rutte II: veranderen als symbool

Het tumult rondom de inkomensafhankelijke zorgpremie heeft de kritiek op andere plannen van het nieuwe kabinet enigszins doen verstommen. Zo is men bijvoorbeeld van plan om gemeenten net zo lang samen te voegen tot zij minstens 100.000 inwoners hebben. Altijd spannend, dat spelen met structuren. Toch een soort Lego voor politici. Maar wat levert het Nederland op?

Mijn eerste gedachte toen ik over dit herstructureringsplan hoorde, was: waarom een grens van minimaal 100.000 inwoners? Waarom is die ondergrens geen 110.000 inwoners? En wat gaat er straks mis als een gemeente “slechts” aan de 90.000 inwoners komt?

Ik heb heel wat uurtjes gegoogled maar ik heb geen adequaat antwoord op mijn vraag kunnen vinden. Gezien o.a. het artikel “Verwarring rondom 100.000+ plan” in de laatste Binnenlands Bestuur ben ik ook niet de enige met een zwevend vraagteken boven het hoofd. Zouden de heren Rutte en Samsom het antwoord kunnen geven? Waarschijnlijk niet. Wellicht is er ook geen antwoord; de grens van 100.000 inwoners lijkt volstrekt willekeurig gekozen.

Die willekeur is ook niet vreemd op het moment dat je komt met maatregelen waarvan je eigenlijk niet goed weet wat je er nou precies mee wil of gaat bereiken. Want dát is natuurlijk de hamvraag: waarom wil dit kabinet een gemeentelijke opschaling? Ook op die vraag ontbreekt momenteel een helder antwoord. Het blijft toch een beetje hangen in technocratische retoriek als “synergie” en “schaalvoordelen”.

Die argumentatie is opvallend. De grootste gemeenten van ons land zijn, per hoofd van de bevolking, ook meteen de duurste gemeenten van ons land. Onderzoeksinstituut COELO liet in 2010 zien dat door gemeentelijke opschaling de kosten stijgen in plaats van dalen, óók op de langere termijn.

In omvang kan de “winst” dus niet zitten. Aan de andere kant kampen we wel met kostbare en jarenlange herstructuringstrajecten, met dure adviescommissies en medewerkers die voor allerlei trutoverlegjes van hun werk worden gehaald.

Welk probleem wil Rutte II nu eigenlijk oplossen? De nieuwe gebiedsindeling gaat meer kosten dan zij oplevert, de Nederlandse burger heeft er nooit om gevraagd, het is zelfs geen enkel issue geweest tijdens de verkiezingen. Dit kabinetsvoornemen oogt als een typisch voorbeeld van denken in oplossingen in plaats van in doelstellingen.

Ik stel voor dat Rutte en Samsom eerst maar eens helder maken welke doelen ze nu precies voor ogen hebben en wanneer daar nu precies aan is voldaan. Kunnen zij ons uitleggen wát ze nu precies willen bereiken, in plaats van aangeven hóe ze iets willen bereiken? Als de doelen helder zijn, dan - en alleen pas dan - kan er eens nagedacht worden over oplossingsrichtingen.

En mocht het dan inderdaad gaan om efficiëntie, om een kleinere, goedkopere en slagvaardigere overheid, dan zijn er ongetwijfeld oplossingen te bedenken die wél werken. Betrek daarom die ambtenaren die eerder succesvol zijn geweest op dit gebied. Doe een beroep op universiteiten, op burgers. Heren, u kunt zelfs mij bellen.

Stop toch met die vreemde drang dingen te willen veranderen als symbool van daadkracht. Zet de juiste mensen bij elkaar: mensen die werkende oplossingen genereren voor échte problemen. Noch uw overheidsapparaat, noch de burger zit te wachten op oplossingen waar u straks de problemen nog bij moet bedenken.

Basile Lemaire is bestuurskundige en auteur van het boek “Ballen (m/v) op het blok: succesgericht veranderen binnen overheden” dat begin volgend jaar bij uitgeverij Kluwer verschijnt.