100 jaar discussie

Maar al in 1912 schreef de toenmalige hoogleraar en latere staatsraad A.A.H. Struycken ‘eene studie’ over het ‘regionale gat’. Aanleiding voor al dat papier en denkwerk is - natuurlijk - de onvrede over de samenwerking tussen de verschillende overheidslagen, vaak gevat onder de noemer ‘bestuurlijke drukte’.

De fundamenten van het in 1848 gebouwde Huis van Thorbecke staan nog altijd fier overeind, maar dikwijls werd sindsdien gevoeld dat het huis niet meer aan de eisen van de moderne tijd voldeed. In het regionaal bestuur is in de loop der jaren in polderland Nederland het nodige aangepast, veranderd, bijgeschaafd, opnieuw aangepast en daarna weer veranderd, afgestemd en bijgesteld.

Maar klachten over bureaucratie, stroperigheid, competentiestrijd, onduidelijke of driedubbele verantwoordelijkheden verdwenen niet. Integendeel. In 2002 concludeerde de commissie-Geelhoed dat een ratjetoe aan samenwerkingsverbanden was ontstaan. De commissie slaakte een noodkreet: ‘Het is een situatie die “schreeuwt” om een partij die het gezag heeft om richtinggevend op te treden’.

Overigens is het in dit verband relevant op te merken dat de problemen in het middenbestuur vooral in de bestuurlijk overvolle Randstad worden gevoeld. Recent pleitten de drie commissarissen van de koningin in Groningen, Friesland en Drenthe er op de opiniepagina in Binnenlands Bestuur (16 april) nog hartstochtelijk voor wat hun provincies betreft toch vooral alles bij het oude te laten: ‘Te vaak merken we dat “Den Haag” alle provincies over één kam scheert.’

En zo is het. Inmiddels zijn we sinds ‘Geelhoed’ alweer 8 jaar verder en is er weinig tot niets veranderd. Een minderheidskabinet van VVD en CDA met gedoogsteun van PVV is in de maak en lijkt het - ondanks gemor in de CDA-achterban - te gaan halen. De verkiezingsprogramma’s van VVD en CDA ademen veel urgentie. Zelfs het CDA - dat alles zoveel mogelijk bij het oude laat - heeft het in haar verkiezingsprogramma over herziening van provinciegrenzen en een duidelijke afbakening in taken en verantwoordelijkheden. De partij spreekt zich uit tegen nog meer bestuursakkoorden en convenanten.

De VVD is groot voorstander van één Randstadprovincie en vindt dat het ‘andere provinciebesturen makkelijker moet worden gemaakt om te fuseren’. En beide partijen zijn het er daarnaast roerend over eens dat voortaan maximaal twee bestuurslagen over één probleem mogen gaan. Genoeg basis om in een regeerakkoord duidelijkheid te scheppen over de toekomst van provincies.